نوروز ، پدیده ای جاودانه در فرهنگ ایرانی ایسنا

ابراهیم فیاض در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: نوروز ریشه‌ای کهن دارد که به دوران ماقبل تاریخ بازمی‌گردد و از دل اسطوره‌های ایرانی سر برآورده است. این جشن نه‌تنها به عنوان یک رسم دیرینه، بلکه به عنوان پدیده‌ای جاودانه در فرهنگ ایرانی تثبیت شده است.

وی با اشاره به جنبه‌های نمادین این آیین افزود: نوروز بازتابی از زنده شدن طبیعت و آغاز فصلی نو است؛ فصلی که زمین از رخوت زمستانی خارج می‌شود، درختان شکوفه می‌دهند و سبزی و طراوت جایگزین خشکی و سردی می‌شود. در باورهای قدیمی «ننه‌سرما» زمستان را پشت سر می‌گذارد و «بابا نوروز» نویدبخش بهار و زندگی دوباره می‌شود. حتی گفته می‌شود که شخصیت بابانوئل در فرهنگ مسیحی نیز برگرفته از بابا نوروز ایرانی است.

این جامعه‌شناس با تأکید بر ابعاد اسطوره‌ای نوروز خاطرنشان کرد: این جشن علاوه بر ارتباط عمیق با طبیعت، در طول تاریخ بارها بازتولید شده و همچنان در فرهنگ مردمان منطقه زنده است. در تمدن‌های قدیمی هیچ جشنی به گستردگی و شکوه نوروز وجود نداشته و ندارد.

فیاض با اشاره به پیوند معنوی و کیهانی نوروز گفت: این آیین برخلاف بسیاری از جشن‌ها، نه‌تنها تغییر فصل را نشان می‌دهد، بلکه نمایانگر بیداری زمین از خواب زمستانی و ورود به حیات دوباره در بهار است.

وی با مرور جشن‌های ایران باستان اظهار کرد: در تمدن کهن ایرانی، هر فصل با جشنی ویژه همراه بود. برای مثال جشن مهرگان در پاییز برگزار می‌شد، یلدا طولانی‌ترین شب سال را گرامی می‌داشت و جشن تیرگان در میانه تابستان برگزار می‌شد. در این میان نوروز جایگاهی برجسته داشت، چراکه نه‌تنها آغاز فصل بهار بلکه سرآغاز سال نو نیز به شمار می‌رفت.

این جامعه‌شناس با اشاره به جایگاه عناصر چهارگانه در اسطوره‌های ایرانی افزود: در باورهای ایرانی، آب نماد صلح و آرامش بود و ایزدبانوی آب‌ها، «آناهیتا»، نگهبان این عنصر مقدس شناخته می‌شد. از سوی دیگر، آتش مظهر دگرگونی و تحول بود و در برخی روایت‌ها، نمادی از نیروهای شر نیز محسوب می‌شد.

فیاض با اشاره به آیین چهارشنبه‌سوری تصریح کرد: این جشن، سنتی کهن برای تطهیر و دور کردن اندوه و بیماری بوده است. ایرانیان در آخرین چهارشنبه سال، آتش می‌افروختند، زردی و خستگی سال کهنه را به شعله‌های آن می‌سپردند و سرخی و نشاط آن را به نشانه آغاز سال نو دریافت می‌کردند. این رسم بازتابی از باورهای طبیعت‌گرایانه و اسطوره‌ای ایرانیان بود.

وی در مورد آیین «سیزده‌بدر» گفت: این سنت، ریشه در باورهای باستانی ایرانیان دارد. در گذشته عدد ۱۳ را نحس می‌دانستند و بر این باور بودند که در این روز، نباید در خانه ماند. به همین دلیل مردم برای دفع نحسی و استقبال از خوش‌یمنی، به طبیعت پناه می‌بردند و این روز را به شادی و نشاط می‌گذراندند. امروزه نیز سیزده‌بدر به‌عنوان روز طبیعت گرامی داشته می‌شود.

این جامعه‌شناس به رسم کهن خانه‌تکانی اشاره کرد و گفت: این آیین که همزمان با آغاز بهار در خانه‌های ایرانیان اجرا می‌شود، تنها به مفهوم پاکیزگی و نوسازی خانه محدود نمی‌شود، بلکه با جایگاه زنان در تمدن‌سازی نیز پیوند دارد. در جوامع کهن، زنان بنیان‌گذاران تمدن و شهرنشینی بودند و اگر آنان نبودند، مردان همچنان زیر درختان زندگی می‌کردند.

وی ادامه داد: خانه برای زنان مکانی مقدس و سرشار از امنیت بود، از همین رو آنان با آغاز سال نو، تلاش می‌کردند خانه را نیز از هرگونه آلودگی و کهنگی پاک کنند.

انتهای پیام