حج در نهج البلاغه مناسک حج چگونه نماد فروتنی است تسنیم

به گزارش خبرنگار فرهنگیخبرگزاری تسنیم، حج یکی از مهم‌ترین ارکان دین اسلام است که در آموزه‌های قرآنی و احادیث نبوی جایگاه بسیار والایی دارد. مسلمانان از سراسر جهان در زمان مشخصی از سال به سرزمین مقدس مکه سفر می‌کنند تا آیین حج را، به‌عنوان یک وظیفه دینی، به جای آورند.

این فریضه علاوه بر جنبه عبادی، نمادی از وحدت امت اسلامی است که در آن تمامانسان‌ها فارغ از جنسیت، نژاد، موقعیت اجتماعی و ملیت، در لباس واحد احرام به عبادت خداوند می‌پردازند. حج فرصتی برای نزدیکی به خدا، بازنگری در اعمالو تجدید عهد با ارزش‌های اخلاقی و دینی است. در عین حال، نمادی از پیروی از سنت پیامبران الهی و تجدید ایمان به اصول اسلام است.

جاذبۀ حج از جنبه‌های معنوی، اجتماعی و تاریخی قابل توجه و نیز حضور در مکان‌های مقدسی که یادآور زندگی، پیامبری و آزمون‌های حضرت ابراهیم و اسماعیل است، برای هر مؤمنی شوق‌انگیز است. امیر المؤمنین علیه‌السلام می‌فرماید «خداوند زیارت خانه خود را که قبلۀ مردم قرار داده بر شما واجب کرده، طوری که مشتاقان چون چهارپایان به آب رسیده به آن هجوم مى‌کنندو همانند کبوتران به آن پناه مى برند.» (خطبۀ اول نهج البلاغه)

تشبیه به انعام یا به خاطر تواضع فوق‌العاده حجّاج بیت‌الله است یا اشاره به بی‌قرارى و بىتابى آنها به هنگام هجوم به سوى کعبه و طواف است و باید توجّه داشت که اینگونه تعبیرات در عُرف عرب، مفهومى متفاوت با عرف ما دارد. تشبیه به حمام (کبوتر) به خاطر آن است که این پرنده، رمز محبّت و صلح و صفا و امنیّت و زمزمۀ آمیخته به شوق است. خداوند زوّار خانه‌اش را به میهمانسراى بزرگش دعوت کرده و آنها لبیک‌گویان در حالى که دلها پر از شوق و سرها پر از عشق و هواى اوست، به سوى خانه‌اش حرکت مى‌کنند و خود را در جوار قرب او مى‌بینند و نخستین اثر آن، آشکار شدن جوانه‌هاى تقوا و معنویت در دل و جان آنهاست.

سپس امیرالمؤمنین علیه‌السلام به یکى از فلسفه‌هاى حج پرداخته، مى‌فرماید: «خداوند سبحان حج را علامت فروتنى در برابر عظمتش قرار داده و نشانه‌اى از اعتراف به عزّتش» (وَ جَعَلَهُ سُبْحانَهُ عَلامَةً لِتَواضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَ اِذْعانِهِمْ لِعِزَّتِهِ).

زیرا مناسک و مراسم حج مشتمل بر اعمال و رفتار بسیار متواضعانه‌اى است که در برابر حق انجام مى‌شود و هیچ عبادتى در میان عبادات تا این حد، نشانه‌هاى تواضع در آن نمایان نیست. احرام بستن، مهم‌ترین نماد این تواضع است که در آن، یک مسلمان تماملباس‌های معمول خود را کنار گذاشته و فقطبا دو قطعه پارچه ساده وارد سرزمین مقدس می‌شود، گویی هیچ شأن دنیوی برایش باقی نمانده است. این عمل به انسان یادآوری می‌کند که او در برابر خداوند هیچ ملکی ندارد و هر آنچه دارد، تنها امانتی الهی است.وقوف در عرفات و منا، لحظاتی از اوج تواضع و زاری است که در آن انسان از تمام وابستگی‌های دنیوی عبور کرده و به دریای بی‌کران لطف الهی پناه می‌برد. قناعت کردن و طواف خانه خدا و سعى صفا و مروه و وقوف در بیابان عرفات و مشعر و منا و رمى جمرات و تراشیدن سر، همه اعمالى است متواضعانه که در برابر عظمت پروردگار انجام مى‌گیرد و به راستى غرور و تکبّر و نخوت هر انسانى را در هم مى‌شکند.

این مناسک به گونه‌ای طراحی شده‌اند که انسان را از وابستگی‌های دنیوی جدا کرده و او را متوجه کوچکی و عجز خود در برابر خداوند می‌سازد. حاجی با رها کردن تمام تعلقات دنیایی و قرار گرفتن در جمعی عظیم، بدون تمایز میان فقیر و غنی، سفید و سیاه، خود را بخشی از یک کل واحد می‌بیند. این اعمال علاوه بر خضوع و بندگی، روحیه‌ی همدلی و برابری را نیز تقویت می‌کند و انسان را به یاد حیات اخروی و مسئولیت او در پیشگاه خداوند می‌اندازد. در حقیقت، حج یک دوره‌ی آموزشی کوتاه اما بسیار عمیق است که انسان را از خودخواهی رها کرده و به سوی تعالی معنوی و اخلاقی سوق می‌دهد.

منبع:
(پیام امام امیرالمؤمنین «شرح نهج البلاغه» آیت الله مکارم شیرازی)

انتهای‌پیام/