بررسی علل افت تحصیلی در مدارس

مجموعه:والدین موفق

وقتی صحبت از افت تحصیلی می شود ، منظور تکرار پایه تحصیلی د ر یک د وره و ترک تحصیل پیش از پایان د وره است. به عبارت د یگر افت تحصیلی شامل جنبه های مختلف شکست تحصیلی، چون غیبت مطلق از مد رسه، ترک تحصیل قبل از موعد مقرر، تکرار پایه تحصیلی، نسبت میان سنوات تحصیلی د انش آموز و سال های مقرر آموزش و کاهش کیفیت تحصیلات می شود . منظور از افت تحصیلی کاهش عملکرد تحصیلی و د رسی د انش آموز از سطح رضایت بخش به سطح نامطلوب است.

افت تحصیلی یعنی اینکه د انش آموز د ر هنگام تحصیل بعد از یک د وره موفقیت تحصیلی یا متوسط، به تد ریج ظرفیت یاد گیری او کاهش یافته و یا تکرار پایه تحصیلی د اشته باشد . به طورکلی نمرات او نسبت به ماه قبل یا سال های قبل سیر نزولی محسوس از خود نشان می د هد . افت تحصیلی به عنوان شاخص اتلاف آموزشی، از نظر مفهوم عام به هرگونه ضعف د ر سواد آموزی و یا وجود بیسواد ی گفته می شود . اما از نظر مفهوم خاص عبارت از محقق نشد ن انتظارات آموزشی و شکست د ر اهد اف آموزشی است و نا بسامانی د ر فرآیند یاد د هی - یاد گیری را در برمی گیرد . ناکامی های تحصیلی به شکل گریز از مدرسه، تجدیدی، مردودی و ترک تحصیلی به منصه ظهور می رسد .

عمد ه ترین د لایل افت تحصیلی

۱) عوامل فرد ی:شامل هوش، توجه و د قت، انگیزه، هیجانات و آشفتگی های عاطفی و نارسائی های جسمی.

۲) عوامل خانواد گی:شامل روابط خانواد گی، فقر مالی و اقتصاد ی، فقر فرهنگی والد ین، فقد ان والد ین یا والد .

۳) علل آموزشی مدرسه:شامل شیوه تدریس معلم، برنامه درسی مدرسه، پیشداوری معلم، شرایط فیزیکی کلاس، ارزیابی های ناد رست معلمان از عملکرد د انش آموزان، پایین بودن نسبت معلم به د انش آموزان، کمبود معلم مجرب، آموزش دیده و علاقه مند به تدریس و تحت پوشش قرار نگرفتن دانش آموزان واجب التعلیم.

راه های کاهش افت تحصیلی

افت تحصیلی موضوعی غیر قابل حل نیست، اما حل آن هم یک باره و ناگهانی و با شیوه های آنی میسر نیست. برای مقابله با این پد ید ه، به برنامه ریزی های د رازمدت و زیربنایی احتیاج است. برنامه هایی که بر اساس واقعیت های اجتماعی باشند و ضمانت اجرایی به عنوان یکی از اصول برنامه ریزی آموزشی را د اشته باشند .

الف) برنامه های د رازمدت یا بنیادی:این برنامه ها تدابیر زیربنایی است که یک سیاست کلی را د ر نظام آموزشی می طلبد . برخی از جزئیات این روش ها عبارتند از:

۱)تجدید نظر در نظام ارزشیابی.

۲)کاهش تعداد د انش آموزان هر کلاس.

۳)ارزیابی هوشی دانش آموزان قبل از دبستان.

۴)فراهم کردن امکانات آموزش و پرورش.

ب) برنامه های کوتاه مدت:جزئیات این برنامه ها به شرح زیر است:

۱)تهیه به موقع کتاب های د رسی و فراهم آورد ن وسایل کمک آموزشی.

۲)همکاری نزد یک اولیاء مد رسه و والد ین.

۳)ارزیابی عملکرد معلمان و تشویق معلمان کارآمد .

۴)تقویت انگیزه های د رونی دانش آموزان.

همچنین تغییر د ر نگرش های آموزشی معلمان، تغییر د ر سبک های مد یریت مد ارس، نوآوری د ر روش های تد ریس، اصلاح فرآیند یاد دهی- یاد گیری و توجه به مشارکت مرد می می تواند در کاهش مسائل آموزش و پرورش به ویژه افت تحصیلی مثمر ثمر باشد .

بهره گیری از مطالعات تطبیقی یعنی استفاد ه از تجربیات سایر کشورها نیز د ر این زمینه می تواند مؤثر باشد . به عنوان مثال د ر هند راه های زیر را به کار برد ه اند :

۱)روش های مؤثر تدریس عرضه شد .

۲)بازآموزی معلمین آغاز شد .

۳)بین والدین و معلمین رابطه نزد یک تر ایجاد شد .

د ر کشور پاکستان بیشتر روی بازآموزی ها تأکید شد ه و بازآموزی معلمین را سرلوحه کار خود قرار د اد ه اند و معتقد ند که این کار باید شامل آموزش مهارت های تد ریس، بازنگری محتوای د روس و آموزش مهارت هایی باشد که انگیزه د انش آموزان را به د رس و تحصیل بیشتر کند .

همچنین برای کاهش افت تحصیلی علاوه بر راه های د رون سازمانی به راه های برون سازمانی نیز نیاز است. مثلاً کاهش علائق افراد به تحصیلات به ویژ د ر پسران، به خاطر نبود بازار کار مناسب و شایسته برای د انش آموختگان است که این مهم عامل جد ی د ر کاهش انگیزش تحصیلی د ر آنها می شود ، به طوری که نابرابری های آموزشی د ر شهر و روستا و نیز نابرابری های جنسیتی (د ختران د ر مقابل پسران) د ر تحصیلات عالیه که د ر یک د هه اخیر بر عکس چند د هه قبل د ر نظام آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی کشور ما رخ د اد ه است، به د لیل عد م تطابق نیازهای بازار کار به تخصص فارغ التحصیلان مد ارس و د انش آموختگان د انشگاه هاست.

خسارت های ناشی از افت تحصیلی:

۱) هزینه های تحمیل شد ه به دولت که شامل:

الف)اتلاف هزینه های جاری اد اره مؤسسات آموزشی توسط د ولت.

ب)اتلاف سرمایه گذاری های ثابت برای احداث و تجهیز فضاهای آموزشی و پرورشی.

۲) هزینه های تحمیل شد ه بر خانواد ه شامل:

الف)اتلاف هزینه های مستقیم خانواد ه مثل پرد اخت حق ثبت نام، هزینه لوازم التحریر.

ب)اتلاف هزینه های حمل و نقل، ارتباطات برای رفت و آمد د انش آموزان به مدرسه.

۳) خسارت های وارد ه به د انش آموزان شکست خورد ه شامل:

الف)هزینه فرصت از دست رفته بر اثر د یرتر راه یافتن به بازار کار.

ب)خسارت های دیگری که بر فرد وارد می شود مثل هزینه واقعی سرخوردگی، احساس حقارت و بی کفایتی و خود پند اری منفی.

به نظر می رسد که بعد روانی اجتماعی خسارت ها که به د انش آموز و خانواده او وارد می شود ، به مراتب ضربات روانی جد ی تری نسبت به بعد ماد ی خانواد ه بر فرد تحمیل می کند و متأسفانه جبران زخم های شکست تحصیلی به کندی انجام می شود .

نتیجه گیری

مسأله افت تحصیلی به عنوان قد یمی ترین و بحث انگیزترین مسأله آموزش و پرورش ایران د ر د هه های اخیر بود ه است که فاصله بین وضعیت علمی موجود فراگیران با وضعیت مورد انتظار آنها از حد معقول و مقبول آن فراتر رفته است و منجر به خسارت های اقتصادی، روانی و اجتماعی شد ه است.

تحقیقات انجام شد ه نشان می د هد د ر کشور ما شکست تحصیلی زیاد و پرحجم بود ه و از همان سال اول ابتد ایی گریبانگیر برخی از دانش آموزان می شود . تحلیل های آماری نشان می د هند که این پد ید ه د ر ایران نیز همانند سایر جوامع گزینشی بوده و همه طبقات به یک نسبت با آن مواجه نیستند . این امر د ر مناطق محروم و روستایی و د ر میان حاشیه نشینان شهرها بسیار عمیق تر است.

متأسفانه گه گاه در ارائه آمار و ارقام، د قت لازم صورت نمی گیرد تا میزان و حجم واقعی معضلات آموزشی و فرهنگی مشخص شود . وقتی د ر موارد ی مانند مسأله بی سواد ی آمار متفاوتی از ۲۲ تا ۳۲ د رصد ارائه می شود ، چگونه انتظار د اریم برنامه ریزی د رستی د ر این مورد صورت گیرد؟ متأسفانه بد تر از این، در بحث افت تحصیلی پاک کرد ن صورت مسأله، به جای حل مسأله د ر بحث افت تحصیلی قابل تأمل است. یعنی به جای مرد ود ی و تجد ید ی، اجازه تکرار امتحان در نوبت های متوالی را به معنی کاهش افت تحصیلی بیان می کنند.

شناخت علل فردی، اجتماعی از یک طرف و علل ساختاری و آموزشی نظام تعلیم و تربیت از طرف دیگر مسائل را پیچید ه تر کرد ه است. بد ین منظور برای کاهش افت تحصیلی می توان از تغییر و نوآوری آموزش در عرصه تربیت هنر، نظام ارزشیابی، روش های تد ریس، مشارکت اولیاء، و سبک های مدیریت مدارس استفاد ه کرد . به امید کاهش افت تحصیلی در مدارس کشور.

منبع:آفتاب