مدتی است که حتی برای خوردن غذای موردعلاقه‌تان هم باید کلی تلاش کنید! کافی است چند لقمه غذا دهانتان بگذارید تا احساس سیری کنید. وقتی به‌زور تلاش می‌کنید یک وعده غذاییِ عادی را تمام کنید، حالت تهوع پیدا می‌کنید و نزدیک است که بالا بیاورید! شاید اینها نشانه عفونتی سطحی باشند، اما گاهی هم خبر از ابتلا به عارضه‌ای دیگر می‌دهند. به این ناتوانی در خوردن کامل یک وعده غذاییِ عادی یا احساس سیری پس از خوردن چند لقمه کوچک غذا سیری زودرس گفته می‌شود. این عارضه در بلندمدت ممکن است به سوءتغذیه بینجامد و خطرهای جدی‌تری در پی داشته باشد. در ادامه، اطلاعات بیشتری راجع‌به این موضوع در اختیارتان خواهیم گذاشت که سیری زودرس چیست و معمولا چرا برخی را درگیر می‌کند. همراه ما بمانید.

سیری زودرس چیست و نشانه‌های اصلی آن کدام‌اند؟

برای آنکه دقیقا بدانید سیری زودرس چیست باید با دو نشانه اصلی آن آشنا شوید:

• دست‌دادنحالت تهوعهنگام تلاش برای صرف وعده غذایی؛
• ناتوانی در صرف وعده غذایی عادی (یا احساس سیری زودرس پس از خوردن چند لقمه غذا).

وعده غذایی عادی بسته به عوامل مختلف برای هرکس متفاوت است؛ عواملی مثل آنچه در ادامه می‌بینید:

• سن؛
• ژنتیک؛
• جنسیت؛
• قد و وزن؛
• تعداد وعده‌های مصرفی در طول روز؛
• و آنچه پیش از وعده اصلی غذا خورده‌اید.

اینکه چقدر فعالیت داشته باشید نیز عامل دیگری است که در تعیین میزان کالری موردنیاز روزانه نقش دارد. کسی که دچار سیری زودرس باشد، قادر به دریافت کالری به‌اندازه‌ای که برای حفظ سلامتی نیاز است نخواهد بود.

این عارضه گاهی چندان جدی نیست و پس از مدتی به‌خودی‌خود برطرف می‌شود؛ به‌ویژه اگر با علائم دیگر همراه نشود. منتها اگر طولانی شود، اصلا برای سلامتی خوب نیست و خطراتی چون کمبود مواد مغذی، گرسنگی شدید و طولانی‌شدن روندبهبود زخم‌هارا در پی خواهد داشت. سیری زودرس گاهی در پی ابتلا به بیماری‌های خطرناک و مزمنی چونسرطان،زخم معدهودیابتبروز پیدا می‌کند و از علائم این ناراحتی‌هاست.

سیری زودهنگام در زنان شایع‌تر از مردان است.

حال که اطلاعات بیشتری راجع‌به این بیماری پیدا کرده‌اید و کم‌وبیش متوجه شده‌اید که سیری زودرس چیست می‌توانیم کمی پیش‌تر برویم و راجع‌به علت‌های آن صحبت کنیم.

دلایل سیری زودرس چیست؟

تغییر حالت بدن (مثلا از حالت نشسته به حالت ایستاده) هنگام خوردن غذا گاهی‌ به رفع احساس سیری زودهنگام کمک می‌کند. البته اگر علت درگیری با آن، بیماری یا ناراحتی دیگری باشد، معمولا این راهکارهای ساده و سردستی کمکی نخواهند کرد و مراجعه به پزشک و طی‌کردن دوره درمان ضروری خواهد بود.

به‌طور کلی، هر آن چیزی که در روند معمول و سالم خالی‌شدن معده خلل ایجاد کند باعث خواهد شد زودتر احساس سیری کنید؛ برای مثال، انسداد یا زخم روده از ناراحتی‌هایی‌اند که چنین پیامدی خواهند داشت. در ادامه، سایر بیماری‌ها و ناراحتی‌هایی را معرفی می‌کنیم که ممکن است از دلایل سیری زودرس باشند.

۱. فلج معده

شایع‌ترین دلیل سیری زودرس اختلالی است به‌نام فلج معده (گاستروپارزی/ Gastroparesis). اگر معده سالم باشد، با منقبض‌شدن غذا را له می‌کند و آن را به داخل روده‌ها می‌فرستد. معدۀ کسی که به این بیماری دچار شود توانایی منقبض‌شدن را از دست می‌دهد و در نتیجه غذا در معده جمع خواهد شد.

دیابت، سرطان، پارکینسون،بیماری ام اس، برخی بیماری‌های عفونی، و عمل جراحی از جمله دلایل احتمالی ابتلا به فلج معده‌اند. کسی که به این بیماری مبتلا شده باشد، ممکن است در کنار احساس سیری زودهنگام علائم زیر را هم تجربه کند:

• نفخ؛
• تهوع؛
• یبوست؛
• شکم‌درد؛
• سوزش قلب؛
• ازدست‌دادن اشتها.

اگر پس از گذشت روزها و هفته‌ها بهبودی در این علائم مشاهده نشد، مراجعه به متخصص ضروری می‌شود. تغییر دررژیم غذایی، زمان‌بندی غذاخوردن، و مصرف دارو از جمله راهکارهایی‌اند که برای درمان فلج معده در دستور کار قرار می‌گیرند.

۲. سرطان

فکرکردن به اینکه وجود تومور در یکی از اندام‌ها دلیل سیری زودهنگام باشد اصلا خوشایند نیست. منتها متأسفانه گاهی همین‌طور است و به‌خاطر ابتلا به سرطان این احساس دست می‌دهد. برخی انواع سرطان می‌توانند از علل سیری زودرس باشند؛ برای مثال، وقتی وضعیتسرطان معدهوخیم‌تر می‌شود، بیمار علاوه بر سیری زودرس علائمی چون سوءهاضمه شدید، حالت تهوع واستفراغ، و احساس نفخ پس از خوردن غذا را تجربه خواهد کرد.

وجود تومور در روده کوچک نیز سبب می‌شود بیمار، با وجود آنکه چیز زیادی نخورده است، احساس سیری کند. شکم‌درد، حالت تهوع، کاهش وزن و خون‌ریزی روده از دیگر علائم این نوع سرطان‌اند.سرطان پانکراس(لوزالمعده) نیز ممکن است علت سیری زودرس باشد. لوزالمعده اندامی است که به گوارش غذا کمک می‌کند. از علائم وجود تومور در لوزالمعده می‌توان به درد در ناحیه شکم (که تا ناحیه کمر هم کشیده می‌شود)، ازدست‌دادن اشتها، کاهش وزن و زردی پوست و چشم اشاره کرد.

۳. سندرم روده تحریک‌پذیر از دیگر دلایل سیری زودرس

سندرم روده تحریک‌پذیر(Irritable Bowel Syndrome/ IBS) کارکرد روده بزرگ را مختل می‌کند و باعث درد در ناحیه شکم می‌شود. این بیماری نیز ممکن است علت سیری زودهنگام باشد. بیمار مبتلا به آن ممکن است حالات زیر را نیز تجربه کند:

• نفخ؛
• اسهال؛
• یبوست؛
• گاز معده؛
• گرفتگی شکم.

۴. سایر دلایل احتمالی سیری زودرس

علاوه بر بیماری‌هایی که راجع‌بهشان خواندید، مواردی که در ادامه مطرح می‌شوند نیز ممکن است از دلایل احتمالی سیری زودرس باشند:

• یبوست؛
• بزرگ‌شدن کبد؛
• رفلاکس/ بازگشت اسید معده به مری (Gastroesophageal Reflux Disease/ GERD)؛
• انسداد مجرای خروجی معده(در پی ابتلا به این عارضه راه انتقال غذا از معده به روده کوچک مسدود می‌شود)؛
• زخم معده(در پی ابتلا به این بیماری اسید معده بخشی از پوشش معده یا روده کوچک را از بین می‌برد و روی آن زخم ایجاد می‌کند)؛
• آب‌آوردن شکم(آسیت/ Ascites):تجمع مایعات در شکم که سبب ورم‌کردن آن خواهد شد.

چه زمانی مراجعه به پزشک ضروری می‌شود؟

اگر مدتی است پس از خوردن اندکی غذا فورا احساس سیری می‌کنید و بهبودی در وضعیت‌تان حاصل نشده است، حتما به پزشک مراجعه کنید؛ حتی اگر هیچ نشانه و علائم دیگری نداشته باشید. اگر همراه با سیری زودهنگام نشانه‌ها و علائم زیر را تجربه کردید، بدون فوت وقت به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید:

• تب و لرز؛
• درد در ناحیه شکم؛
• مدفوع سیاهو قیرمانند؛
• استفراغ یا استفراغ خونی.

تشخیص سیری زودرس

سیری زودرس با عارضه‌های دیگری مثل نفخ یا ازدست‌دادن اشتها در برخی علائم و نشانه‌ها مشترک است. به همین دلیل، برای تشخیص اینکه دقیقا چه علتی باعث تحت‌تأثیر قرارگرفتن سلامت بیمار شده است به انجام آزمایش‌های بخصوصی نیاز خواهد بود.

پزشک متخصص ابتدا سوابق بیماری مراجعه‌کننده را بررسی می‌کند و آزمایش‌های ابتدایی مثل آزمایش خون را تجویز می‌کند. اگر علائم و نشانه‌ها جدی‌تر باشند، برای تشخیص علت دقیق بیماری و ناراحتی، تجویز هریک از موارد زیر محتمل خواهد بود:

• آزمایش مدفوع:برای بررسی احتمال خون‌ریزی روده؛
• سونوگرافیشکم:در این آزمایش از اندام‌های ناحیه شکم عکس‌برداری می‌شود؛
• آندوسکوپی فوقانی:در آن با استفاده از دوربینی کوچک مجرای گوارشی به‌دقت معاینه می‌شود؛
• آزمایش تنفسی تخلیه شکمی (Gastric Emptying Breath Test):در آن سرعت تخلیه معده سنجیده می‌شود.
• بلعیدن کپسول الکترونیکی هوشمند (SmartPill):با کمک این آزمایش سرعت حرکت غذا در مجرای گوارشی سنجیده می‌شود؛
• مجموعه آزمایش‌های دستگاه گوارش فوقانی (UGI):در این آزمایش با کمک اشعه‌های ایکس‌ری احتمال ابتلا به فلج معده بررسی می‌شود؛
• جرقه‌نگاری (سینتی‌گرافی) تخلیه شکمی (Gastric Emptying Scintigraphy):نوعی روش تصویربرداری است که در پزشکی هسته‌ای کاربرد دارد و با کمک آن سرعت تخلیه غذا از معده به روده سنجیده می‌شود.

درمان سیری زودرس چگونه است؟

درمان سیری زودرس بسته به اینکه علت آن چه باشد متفاوت خواهد بود. پزشک متخصص ممکن است یک یا چند مورد از راهکارهای درمانی زیر را پیشنهاد کند:

• مصرف محرک‌های اشتها؛
• مصرف غذا به شکل پوره و مایعات؛
• خوردن وعده‌های غذایی بیشتر با حجم کمتر در طول روز؛
• کاهش چربی و فیبر مصرفی (این دو روند هضم غذا را کند می‌کنند)؛
• مصرف داروهایی مثل متوکلوپرامید، آنتی‌متیک‌ها (Antiemetics) یا اریترومایسین که ناراحتی معده را تسکین می‌دهند.

اگر وضعیت سیری زودهنگام وخیم شود، ممکن است به استفاده از یک یا چند مورد از روش‌های درمانی زیر نیاز شود (در برخی از این روش‌ها یک عمل جراحی جزئی انجام می‌گیرد):

• تحریک الکتریکی شکمی:در این روش، برای کنترل حالت تهوع و استفراغ، به شکم پالس (ضربان) الکتریکی وارد می‌کنند؛
• واردکردن لوله تغذیه بینی به معده:با استفاده از این روش لوله‌ای را وارد بینی می‌کنند و از طریق آن، محلول حاوی مغذی مایع به معده فرستاده می‌شود؛
• تغذیه وریدی (Total Parental Nutrition/ TPN):در این روش، درمان سیری زودهنگام لوله‌ای نازک به‌نام کاتتر (Catheter) را داخل یکی از رگ‌های قفسه سینه می‌کنند و از طریق آن، محلول حاوی مواد مغذی به معده فرستاده می‌شود؛
• ژژنوستومی (Jejunostomy):ژژنوستومی مخصوص بیمارانی است که اوضاع وخیم‌تری دارند. در این روش با انجام عمل جراحی لوله نازکی را از کنار معده عبور می‌دهند و وارد قسمتی از روده کوچک می‌کنند که ژژنوم (Jejunum) نام دارد. سپس محلول حاوی مواد مغذی را مستقیما به این قسمت از روده کوچک تزریق می‌کنند.

سخن پایانی

اگر سیری زودهنگام تداوم پیدا کند و در بلندمدت فکری به حال درمان آن نشود، ممکن است خطرهایی در پی داشته باشد؛ چراکه به‌خاطر ابتلا به آن مواد مغذی (پروتئین، آهن، ویتامین، و…) و کالری موردنیاز روزانه به بدن نمی‌رسد. در این شرایط، ابتلا به بیماری‌هایی چونکم خونیوپوکی استخوانمحتمل خواهد بود. کاهش وزن ناخواسته، ضعف عضلانی، خستگی مفرط، کمبود انرژی و نقص در کارکرد مغز و اندام‌ها، از دیگر پیامدهای سیری زودرس در بلندمدت هستند.

پس اگر به هر نحوی با این عارضه سروکار پیدا کرده‌اید، پیش از آنکه وضعیت وخیم‌تر شود، برای درمان آن اقدام کنید. مهم‌ترین کاری که برای درمان این عارضه باید انجام داد، پی‌بردن به‌علت اصلی وقوع آن است. دانستن اینکه علت سیری زودرس چیست صرفا با کمک متخصص و انجام آزمایش‌های لازم و ضروری شدنی است.

شما بگویید

نظر شما چیست؟ آیا تجربه سیری زودرس را داشته‌اید؟ کسی را می‌شناسید که دچار این عارضه شده باشد؟ شما برای بهبود وضعیت این ناراحتی انجام چه‌کارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟ به‌نظرتان چه‌کارهایی وضعیت بیمار مبتلا به سیری زودرس را وخیم‌تر خواهد کرد؟

در قسمت «ارسال دیدگاه» می‌توانید با ما و مخاطبان «چطور» از نظرات و تجربه‌های خود بگویید.

محمدرضا عاشوری