بهترین مستند های جهان در سال ۲۰۲۰ شرح وقایع و رخدادهایی‌اند که مردمان نقاط مختلف جهان در آن سال تجربه کرده‌اند. می‌توان مدت‌ها راجع‌به این موضوع بحث و اظهارنظر کرد. مجله رولینگستون (Rollingstone) به‌تازگی فهرستی از بهترین مستند های جهان در سال ۲۰۲۰ را منتشر کرده است. هریک از این مستندها حال‌وهوای خاص خود را دارند و با حقایقی آشنایتان خواهند کرد که احتمالا انتظارش را نمی‌کشید‌ه‌اید. همراه ما بمانید با معرفی بهترین فیلم های مستند جهان در سال ۲۰۲۰.

سال ۲۰۲۰ سال پرماجرایی بود. مستندسازها با آثاری که تهیه کرده‌اند بخشی از آن ماجراها و وقایع را بازتاب داده‌اند. مستندها منابع درخور و ارزشمندی برای آشنایی با واقعیت‌های دسته‌اولی‌اند که بی‌واسطه به مخاطب منتقل می‌شوند. در ادامه این مقاله، بهترین مستند های جهان در سال ۲۰۲۰ را معرفی خواهیم کرد. این شما و این ۱۰ عنوان برتر فیلم های مستند به انتخاب مجله رولینگستون:

۱۰. نقاش و دزد (The Painter and the Thief)

درباره مستند نقاش و دزد

باربورا کیسیلکوا، نقاش و هنرمند اهل چک، در آغاز مسیر حرفه‌ای نمایشگاهی برپا می‌کند. دو تابلو از بهترین و ارزشمندترین تابلوهای او به سرقت می‌روند. ماجراهایی پیش می‌آید و سرانجام باربورا شانس آن را پیدا می‌کند که با یکی از دزدهای تابلوهایش ملاقات کند: مجرمی به‌نام کارل برتیل-نورلند. از او می‌پرسد برای چه تابلوهایش را دزدیده است و در جواب می‌شنود: «چون زیبا بودند.» باربورا به کارل پیشنهاد می‌دهد به خانه‌اش برود تا او نقاشی پرتره چهره‌اش را بکشد. این نقطه سرآغاز رابطه جالب و جذابی است که میان این دو شکل می‌گیرد.

بنجامین لی، فیلم‌ساز و مستندساز، وقتی از شکل‌گیری این رابطه عجیب باخبر شد، تصمیم گرفت روایتی از آن را جلوی دوربین ببرد. نتیجه کار او مستند نقاش و دزد بود، از بهترین مستند های جهان در سالی که گذشت.

نظر مخاطبان و منتقدان درباره این مستند

بازخوردها به این مستند بسیار خوب بوده است و عده زیادی بزرگواری و بخششی را که در آن به تصویر کشیده شده است تحسین کرده‌اند؛ به‌ویژه آنکه این بزرگواری را در جایی می‌بینیم که هیچ‌کس انتظارش را ندارد. در زمانه‌ای که نیاز به سخاوت وبخششبیشتر از همیشه احساس می‌شود.

۹. شکارچیان ترافل (The Truffle Hunters)

درباره مستند شکارچیان ترافل، از بهترین مستند های جهان در سال ۲۰۲۰

ترافل قارچ سفید کم‌یاب و گران‌قیمتی است که با وجود تمامی پیشرفت‌ها در علم کشاورزی و علوم مرتبط، هنوز امکان کشت دستی آن وجود ندارد و در جنگل‌هایی در بخش‌هایی از ایتالیا به‌طور وحشی رشد می‌کند. در مستند شکارچیان ترافل، شاهد تلاش‌های پیرمردانی ۷۰ یا ۸۰ ساله هستیم که برای کسب درآمد، تمامی وقتشان را صرف جست‌وجو به‌دنبال این گنج‌های نهفته در دل جنگل می‌کنند. در تمامی طول جست‌وجو سگ‌های باوفایشان هم همراهشان‌اند. آنها اینقارچ‌های خوراکیارزشمند را به رستوران‌های تجملی‌تر ایتالیا می‌فروشند.

نظر مخاطبان و منتقدان راجع‌به این مستند

شکارچیان ترافل مستند سرگرم‌کننده‌ای است. دیدن فضای رقابتی میان پیرمردها احتمالا برایتان جذاب است. منتها جذابیت این مستند به اینجا ختم نمی‌شود و می‌توان در آن رد و اثر واقعیت‌هایی را هم یافت؛ واقعیت‌هایی راجع‌به کسانی که از خریدوفروش این قارچ‌های کم‌یاب سود می‌کنند، کسانی که مصرف‌کننده قارچ‌ها هستند، و کسانی که مصرف یا خریدوفروش آن را نقد می‌کنند.

۸. گوندا (Gunda)

درباره مستند گوندا

اگر به فیلم‌های هیجان‌انگیز وداستان‌های معماییعلاقه‌مندید، مستند گوندا انتخاب مناسبی برای شما نیست. تصویربرداری آن سیاه‌وسفید است و از ابتدا تا انتها هیچ قطعه موسیقی‌ای در آن استفاده نشده است. راجع‌به چیست؟ خوکی به‌نام گوندا. در مستند یکی از روزهای زندگی او را شاهد هستیم، در کنار بچه‌هایش و برخی حیوانات دیگر که در مزرعه زندگی می‌کنند؛ مثل مرغ یک‌پایی که تا مدت‌ها در اذهان مخاطبان این‌جور فیلم های مستند ماندگار خواهد شد. پس برای چه گوندا تا این حد محبوب شده و نام آن را در فهرست بهترین مستند های جهان می‌بینیم؟

نظر مخاطبان و منتقدان درباره این مستند

به‌نظر منتقدان، رمز موفقیت این مستند به سبک خاص فیلم‌سازی ویکتور کوزاکوفسکی، فیلم‌ساز و مستندساز روس برمی‌گردد. درست است که در ظاهر مستندی در نهایت سادگی و بی‌آلایشی می‌بینیم (به دور از حضور انسان‌ها و وجود دیالوگ)، اما پر است از لطافت‌ها و ظرافت‌های شاعرانه که اگر صبور باشید، حتما متوجهشان خواهید شد. ۵ دقیقه پایانی مستند فوق‌العاده زیباست. در آن همه‌چیز حال‌وهوای خاصی پیدا می‌کند و شاهد صحنه‌هایی خواهید بود که امکان ندارد به این زودی‌ها فراموش کنید.

۷. شهرداری (City Hall)

درباره مستند شهرداری، از بهترین مستند های جهان در سال ۲۰۲۰

امکان ندارد فهرستی از بهترین فیلم های مستند جهان داشته باشیم و در آن به نام فردریک وایزمن، کارگردان مستندساز برجسته برنخوریم. او که اکنون وارد دهه نهم زندگی خود شده است، از سال ۱۹۶۷ تاکنون در آثار مستند طولانی‌مدتی که ساخته طرز کار و نتایج فعالیت‌های سازمان‌های اجتماعی و سیاسی را در جوامع مدنی زیر ذره‌بین گرفته است. فردریک وایزمن در این مستند با دوربین فیلم‌برداری‌اش همه‌جا دنبال شهردار شهر بوستون (واقع در ماساچوست آمریکا)، مارتی والش (Marty Walsh)، می‌رود و روند فعالیت‌های او، همکاران و زیردستانش در شهرداری را طی یک سال زیر نظر می‌گیرد.

نظر مخاطبان و منتقدان راجع‌به این مستند

چگونگی شکل‌گیری نظام‌های سازمانی و اداری، در کنار حکومت سلسله‌مراتبی اداری (بوروکراسی)، دو موضوع موردعلاقه فردریک وایزمن هستند. با تماشای آثار او اطلاعات و بینش ارزشمندی راجع‌به این موضوع‌ها پیدا خواهید کرد و بیشتر همین ویژگی‌ها هستند که وایزمن را در میان مخاطبان و طرفداران ژانر مستند تا این حد محبوب و معتبر می‌کنند.

۶. بینی خونی، جیب‌های خالی (Bloody Nose, Empty Pockets)

درباره مستند بینیِ خونی، جیب‌های خالی

در این مستند، مشتریان ثابت کافه سرو نوشیدنی واقع در لاس‌وگاس آمریکا برای بار آخر دور هم جمع می‌شوند. تا ۱۸ ساعت دیگر کافه را خراب خواهند کرد و این آخرین فرصتی است که برای گردهم‌آمدن نصیبشان می‌شود.

نظر مخاطبان و منتقدان درباره این مستند

دو نکته هستند که شاید بیش از هر چیز سبب محبوبیت این مستند شده‌اند. اول اینکه ایده انتخاب این فضا و سناریو برای به‌تصویرکشیدن فوق‌العاده کارآمد بوده است. لحظات پایانی، تجربه چیزی که در آینده دیگر امکان تجربه آن را نخواهیم داشت، این موقعیتاحساساتو افکار جالبی را بر خواهد انگیخت و ثبتشان با دوربین بسیار جذاب خواهد بود. دومین نکته جالب بینشی است که در مواجه با شخصیت چنین انسان‌هایی پیدا می‌کنیم. اینکه مردمانی که از نور گریزان‌اند و به تاریکی کافه‌های سرو نوشیدنی پناه می‌برند، اساسا چگونه انسان‌هایی‌اند و چه‌چیزهایی از دیگران متمایزشان می‌کند.

برخی از کسانی که در این مستند جلوی دوربین حضور دارند از مشتریان ثابت کافه نیستند. یکی‌دو نفرشان بازیگرانی‌اند که از قبل شخصیت‌پردازی شده‌اند.

۵. دولت پسران (Boys State)

درباره مستند دولت پسران، از بهترین مستند های جهان در سال ۲۰۲۰

حدود هزار نوجوان اهل تگزاس آمریکا در رویدادی دور هم جمع شده‌اند و قرار است پویش‌های انتخاباتیِ فرضی راه بیندازند و برای رسیدن به مقام‌های مختلفی که برایشان در نظر گرفته شده است تلاش کنند. اینها قرار است بخشی از سیاست‌مدارانِ آتی آمریکا باشند. در مستند دولت پسران شاهد این رویداد هستیم.

نظر مخاطبان و منتقدان راجع‌به این مستند

آنچه مستند دولت پسران را محبوب کرده است واقعیت‌های سیاسی و معانی عمیق‌تری است که در گوشه و کنار آن یافت می‌شود؛ اینکه چطور ذهنیت پسربچه‌های ۱۶ و ۱۷ ساله از همین حالا با تأثر از جبهه‌های سیاسی موجود شکل می‌گیرد. همچنین، اینکه چقدر احتمال خارج‌شدن پویش‌های تبلیغاتی از مسیر اهداف اولیه زیاد است. احتمال آنکه کنترل پویش‌ها به دست نیروهای تشنه قدرتی بیفتد که جز سوءاستفاده از نفوذ و قدرتشان هدف دیگری ندارند.

اگر آشنایی با شرایط سیاسی و آینده آمریکا در روابط سیاسی داخلی و بین‌المللی برایتان جالب است، دیدن این مستند را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

۴. دیک جانسون مرده است (Dick Johnson Is Dead)

درباره مستند دیک جانسون مرده است

زوال عقلدارد دیک جانسون را به‌آرامی از پا درمی‌آورد. کریستن جانسون، دختر او، در این شرایط، کاری را می‌کند که هر دختر خوب و قدرشناس دیگری خواهد کرد. او فیلم مستندی درست می‌کند و در آن پدرش را نشان می‌دهد که در سناریوها و موقعیت‌های مختلف می‌میرد، البته به‌شوخی. این خانم مستندساز خلاق در واقع برایمواجهه با ترسو دغدغه اصلی در زندگی این مستند را ساخته است. مرگ پدر چیزی است که ذهن او را به خود مشغول کرده است.

نظر مخاطبان و منتقدان درباره این مستند

شاید نتوان فیلم یا مستند دیگری را یافت که در آن مفهوم مرگ تا این حد شوخی و سرسری گرفته شده باشد. منتها آنچه این مستند را جالب و بحث‌برانگیز می‌کند شیوه‌ای است که طی آنترس از مرگبه نوعی قدرشناسی بیشتر در زندگی بدل می‌شود. در واقع، این شوخی‌ها از روی سطحی‌بودن نیستند، بلکه نشانه نوعی رهایی از قیدوبند ترس‌اند یا حداقل تلاش برای رهایی از این ترس.

۳. زمان (Time)

درباره مستند زمان، از بهترین مستند های جهان در سال ۲۰۲۰

مستند زمان روایت دو دهه و اندی از زندگی زنی است به‌نام فاکس ریچ (Fox Rich)، که شوهرش به‌خاطر سرقت بانک محکوم به ۶۰ سال حبس می‌شود و باید خود به‌تنهایی ۳ فرزندش را بزرگ کند. در طی این سالیان، هر روز وقایع را با دوربین کوچکی ثبت می‌کند و فیلم‌های سیاه‌وسفید کوتاه زیادی تهیه می‌شوند. همین‌ها بخش اعظم مستند را تشکیل می‌دهند.

با دنبال‌کردنشان می‌بینیم که چطور خانم ریچ طی این سالیان به نویسنده‌ای پرفروش و فعال سیاسی اجتماعی مطرحی تبدیل می‌شود و بچه‌هایش را یک‌تنه به جوانانی برومند تبدیل می‌کند. حتی برای بیرون‌آوردن همسرش از زندان هم کوتاهی نمی‌کند و برای رهایی او از حکم حبس ابد مدام به این در و آن در می‌زند.

نظر مخاطبان و منتقدان راجع‌به این مستند

در مستند زمان، به‌جای آنکه عقاید و ایده‌ها به‌شکلی جبری بیان شوند، برداشت‌ها و تعبیرهایی کاملا شخصی از آنها ارائه می‌شود. با این مسئله، آزادی ذهنی مخاطب افزایش می‌یابد و امکان بروز تفسیرهای متعدد نیز بیشتر می‌شود. یکی از دلایل اصلی که باعث شد بازخوردها به مستند زمان خوب باشد همین بود. علت دیگر به حال‌وهوای خاص مستند برمی‌گردد و شیوه‌ای که در آن راجع‌به مسائل اساسی‌تر صحبت می‌شود. اینکه چطور گویی به‌شکلی جادویی به این ادراک عمیق و ارزشمند می‌رسیم که شاید امکان بازیافتن دوبارۀ آنچه در گذشته از دست داده‌ایم وجود داشته باشد.

۲. آرمان‌شهر آمریکایی (American Utopia)

درباره مستند آرمان‌شهر آمریکایی

دیوید برن، خواننده مشهور آمریکایی، در این مستند فوق‌العاده، به‌همراه گروهی از نوازنده‌ها و خواننده‌ها، که همگی کت‌وشلوارهای خاکستری به تن دارند، فهرستی از آهنگ‌های ماندگار را برای حضارشان اجرا می‌کنند. بازگشت باشکوه خواننده اصلی گروه Talking Heads را شاهد هستیم. اسپایک لی نیز باخلاقیتو هنر خود مشغول تصویربرداری از این اتفاقات می‌شود. منتها این مستند خیلی بیشتر از یک فیلم کنسرت ساده است.

نظر مخاطبان و منتقدان درباره این مستند

خیلی از کسانی که این مستند را تماشا کرده‌اند باور دارند که در حین تماشای آن، که حدودا ۲ساعتی زمان می‌برد، تضاد میان دو واژه به‌کارگرفته‌شده در عنوان مستند از یاد می‌رود و بیننده، درست مثل کسانی که در کنسرت حضور داشتند، به وجد خواهد آمد.

۱. کالکتیو (Collective)

درباره مستند کالکتیو، از بهترین مستند های جهان در سال ۲۰۲۰

در پایان فهرست بهترین مستند های جهان در سال ۲۰۲۰ به مستندی می‌رسیم به‌نام کالکتیو، ساخته الکساندر نانائو، فیلم‌ساز و مستندساز اهل رومانی. کالکتیو نام باشگاه شبانه موسیقی راک در بخارست رومانی بود. در سال ۲۰۱۵، آتشی در آن شعله‌ور شد که تعداد زیادی را کشت و عده‌ای را هم روانه بیمارستان کرد.

این آتش‌سوزی فاجعه‌ای بود که مردم رومانی را تا مدت‌ها ناراحت و عزادار کرد. منتها کشته‌ها و زخمی‌ها تنها عامل ناراحتی آنها نبود. طولی نکشید که به‌همت دو خبرگزار ورزشی، پرده از حقایق جدیدی برداشته شد. قصه از جایی شروع شد که تعدادی از حامیان آن باشگاه شبانه، که برای تسلیت‌گویی به عزاداران روانه بیمارستان شده بودند، ناپدید و کشته شدند.

نظر مخاطبان و منتقدان راجع‌به این مستند

پیگیری‌های این دو خبرگزار ورزشی در نهایت پرده از حقایق بسیار برداشت: فساد سازمان‌یافته در دولت و وزارت بهداشت کشور، مخفی‌کاری‌های مقامات بالادست، و مهم‌تر از همه اینکه چطور ایدئال‌های حکومت دموکراسی یکدیگر را نقض می‌کنند و زیر سؤال می‌برند. این اتفاقات همه در حالی می‌افتاد که رومانی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری بود و این مسئله رنگ‌وبوی خاصی به روایت این مستند جالب می‌دهد. اگر علاقه‌مند به مناسبات سیاسی و حقایق پشت پرده در حکومت‌های دموکراتیک هستید، حتما دیدن مستند کالکتیو را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

در پایان

این بود بهترین مستند های جهان در سال ۲۰۲۰، به انتخاب سردبیران مجله رولینگستون. روایتی واقعی از اتفاقاتی که در گوشه و کنار دنیا می‌افتد بینش خوب و عمیقی راجع‌به مسائل به ما می‌دهد. به همین دلیل، ژانر مستند همیشه طرفداران خاص خود را خواهد داشت.

مستندهایی که معرفی شدند به‌هیچ‌وجه تمامی آثار فاخر سال گذشته را دربرنمی‌گیرند. هنوز مستندهای بسیاری هستند که حرف‌های زیادی برای گفتن دارند؛ مثلا می‌توان به مستند «۷۶ روز (76 Days)» اشاره کرد که راجع‌به یکی از وقایع مهم سال‌های گذشته است: همه‌گیریویروس کرونا. در این مستند، شاهد تلاش‌های ۷۶روزه خدمه و کادر درمانی چینی در شهر ووهان هستیم که طی این مدت‌زمان وارد قرنطینه کامل می‌شود. و مستندهای دیگری از این دست.

شما بگویید

اگر هریک از مستندهای معرفی‌شده را دیده‌اید، می‌توانید بازخوردتان راجع‌به آن را در قسمت «ارسال دیدگاه» با ما و مخاطبان چطور در میان بگذارید. مشتاق خواندن نظرات و بازخوردهای شما هستیم. همچنین، اگر فکر می‌کنید مستندی باید در فهرست بهترین فیلم های مستند در سال ۲۰۲۰ می‌بود و جا افتاده است، لطفا آن را به ما معرفی کنید.

محمدرضا عاشوری