آخرین سرشماری نفوس در سال 1395 نشان می‌دهد 49 درصد جمعیت کشور را زنان تشکیل می‌دهند. همچنین 12 درصد از خانوارهای ایرانی دارای رزن سرپرست هستند که البته این آمار طی سالیان اخیر با شیوع بیماری کرونا و همچنین تغییرات اجتماعی درحال افزایش است. اما تأمل برانگیزتر اینکه اطلاعات موجود در پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، نشان می‌دهد که حداقل 60 درصد زنان سرپرست خانوار در ایران در گروه سنی بالای 50 سال قرار دارند و 7 هزار و 818 نفر از زنان سرپرست خانوار را زنان دارای معلولیت تشکیل می‌دهند. زنانی که شیوع بیماری کرونا و مشکلات اقتصادی ناشی از آن بر میزان و پیچیدگی مشکلاتشان افزوده است و حالا در سنین بالای 50 سال نیازمند مداخلات و حمایت‌های بیشتری از سوی جامعه و نهادهای حمایتی کشور هستند. در همین راستا در روزهای گذشته عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی از افزایش تسهیلات اشتغال مددجویان کمیته امداد در بودجه 1401 به میزان 10 هزار میلیارد تومان خبر داد و ابراز امیدواری کرد در سال آینده ایجاد 500 هزار فرصت شغلی برای دهک‌های پایین جامعه تحقق یابد. مدیرکل دفتر توانمندسازی خانواده و زنان سازمان بهزیستی نیز به‌عنوان یکی دیگر از نهادهای حمایتی در گفت‌و‌گو با «ایران» از تأمین منابع مالی برای حمایت زنان سرپرست خانوار خبر داد.

طی ماه گذشته 15 هزار و 600 زن سرپرست خانوار تحت پوشش چتر حمایتی سازمان بهزیستی قرار گرفتند. فاطمه عباسی، مدیرکل دفتر توانمندسازی خانواده و زنان سازمان بهزیستی با بیان این موضوع به «ایران» می‌گوید: طی سال‌های اخیر با وقوع همه‌گیری کووید 19 در کشور و همچنین افزایش مشکلات اقتصادی ناشی از آن بر تعداد زنان سرپرست خانواری که پشت نوبت هستند تا از حمایت‌های بهزیستی استفاده کنند، افزوده شده است.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به بحث مستمری و منابع مالی برای جذب زنان سرپرست خانوار محدودیت‌هایی وجود دارد اما با این حال با تلاش‌های صورت گرفته و تأمین منابع لازم طی ماه گذشته از حدود 25 هزار نفر که پشت نوبت بودند، حدود 15 هزار و 600 نفر زن سرپرست خانوار و دختر خودسرپرست به جمع جامعه هدف بهزیستی اضافه شده‌اند و هم‌اکنون 255 هزار و 600 خانوار زن سرپرست تحت پوشش بهزیستی قرار دارند.
البته اگر بررسی‌ها کامل‌تر شوند قطعاً بر تعداد پشت نوبتی‌ها افزوده می‌شود، اما به‌دلیل محدودیت منابع این افراد کم کم به جمعیت هدف بهزیستی اضافه می‌شوند.
13 هزار زن توانمند از بهزیستی خارج شدند
مدیرکل دفتر توانمندسازی خانواده و زنان بهزیستی عنوان می‌کند: طی سال گذشته با وجود شیوع بیماری کرونا و افزایش مشکلات اقتصادی ناشی از این بیماری با اقدامات صورت گرفته توسط بهزیستی بالغ بر 13 هزار زن نان‌آور خانواده توانمند شده، از چرخه حمایت بهزیستی خارج شدند. البته این افراد رها نمی‌شوند و همچنان در صورت نیاز مورد برخی از حمایت‌های سازمان بهزیستی قرار می‌گیرند.
وی در ادامه به نحوه جذب این زنان اشاره کرده و می‌گوید: زنان سرپرست خانواری که جزء 6 دهک پایین جامعه هستند به‌عنوان گروه هدف سازمان بهزیستی به شمار می‌آیند. این افراد توسط مراکز مثبت زندگی که در محلات مستقر شده‌اند، شناسایی می‌شوند یا خودشان به مراکز بهزیستی مراجعه می‌کنند. پس از ثبت اطلاعات آنها در سامانه و راستی‌آزمایی در صورت داشتن شرایط لازم در چرخه حمایتی سازمان بهزیستی قرار می‌گیرند.
به گفته عباسی در بحث توانمندسازی، هدف سازمان بهزیستی این است که به جای تکیه بر نقاط ضعف و پرداخت مستمری که البته با توجه به شرایط کنونی مبلغی ناچیز است، روی نقاط قوت و توانمندسازی این زنان تکیه شود. به گونه‌ای که آنها بتوانند بدون نیاز به حمایت دیگران، چرخ اقتصادی زندگی خویش را به دست بگیرند.
وی اضافه می‌کند: در حال حاضر 3 طرح برای توانمندسازی این گروه از جامعه اجرایی شده است. نخست اشتغال فردی و خانگی. در حال حاضر 16 هزار و 457 نفر زن سرپرست خانوار در قالب اشتغال فردی و خانگی مشغول به فعالیت هستند. به این افراد آموزش داده شده و سرمایه اولیه برای شروع کار در اختیارشان قرار گرفته است.
عباسی ادامه می‌دهد: دومین طرح حمایتی در قالب گروه‌های همیار از سال 79 اجرایی شده است. این گروه‌ها از 5 تا 7 زن سرپرست خانوار و دختر خودسرپرست تشکیل می‌شوند. آنها طی فرایندهای تخصصی برای اشتغال و توانمندسازی پایدار آماده می‌شوند. در این مسیر مهارت‌های زندگی، شغلی و همچنین نحوه پایدارسازی کسب و کار موفق و ارتقای محصولات به آنها آموزش داده می‌شود. در حال حاضر بیش از یکهزار و 450 گروه همیار در کشور فعالیت می‌کنند که حدود 7 هزار زن سرپرست خانوار عضو آنها هستند.
عباسی با اشاره به طرح تأمین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی می‌گوید: این طرح که مابین سازمان بهزیستی، بانک کشاورزی و یک مؤسسه دیگر در 22 استان کشور در حال اجرا است، سومین طرح حمایتی بهزیستی به شمار می‌آید. جامعه هدف این طرح را علاوه بر زنان سرپرست خانوار، روستاییان کم درآمد آسیب‌پذیر، تشکیل می‌دهند. البته برخی از این روستاییان تحت پوشش سازمان بهزیستی نیستند اما از آنجایی که هدف از اجرای این برنامه کمک به کاهش فقر و آسیب‌پذیری اقشار کم برخوردار و محروم است، این افراد نیز مورد حمایت قرار می‌گیرند.
وی ادامه می‌دهد: البته 30 درصد این گروه‌ها باید زنان سرپرست خانوار باشند. در حال حاضر حدود 4 هزار و 409 گروه خودیار در یکهزار و902 روستا تشکیل داده‌ایم و تقریباً 72 هزار زن و دختر خودسرپرست در این طرح حمایت می‌شوند. با اجرایی شدن این طرح، پس‌انداز خرد و انباشت مالی افرادی که هیچ پولی نداشتند به 325 میلیارد ریال رسیده و آنها توانسته‌اند حدود 110 هزار فقره وام داخلی به مبلغ 698 میلیارد ریال به اعضای خود پرداخت کنند. تاکنون 5 هزار و 875 فقره تسهیلات با مبلغ 2 هزار و 425 میلیارد ریال وام بدون وثیقه و ضامن از سوی بانک کشاورزی به این گروه‌ها پرداخت شده که بازپرداخت آنها صد در صد است.
پیش به سوی حرفه‌های نو
به گفته مدیرکل دفتر توانمندسازی خانواده و زنان، در حال حاضر به سمت ایجاد مشاغل جدید و حرفه‌های نو گام برداشته شده است و فعالیت در مشاغل خرد خانگی مانند گذشته به برخی مشاغل خیاطی و آشپزی محدود نمی‌شود. در واقع شرایط مناسب برای سایر مشاغلی که زنان سرپرست خانوار، توانایی انجام آن را دارند، فراهم شده است. به گونه‌ای که هم‌اکنون این افراد امکان فعالیت در مشاغل مختلف از صنایع دستی و پوشاک، ساخت طلا، نقره و بدلیجات گرفته تا پرورش زالو، گیاهان دارویی و گل‌های گلخانه‌ای را دارند. در بحث گروه‌ها نیز علاوه بر تأمین شرایط پرورش دام در روستاها مشاغلی مانند بلوک زنی، تولید سنگ‌های خاص و تولید برخی محصولات غذایی مورد توجه قرار گرفته است.
وی ادامه می‌دهد: در راستای ایجاد مشاغل و حرفه‌های نو و افزایش درآمد، سال گذشته با کمک معاونت زنان ریاست جمهوری دوره‌های آموزشی برای حضور مؤثر در فضای مجازی، برای جامعه هدف بهزیستی برگزار کردیم. این دوره‌های آموزشی بسیار مؤثر بود به طوری که در حال حاضر مشاهده می‌شود چرخه تولید و فروش برای این افراد به مراتب بیشتر از گذشته تسهیل شده است. از سوی دیگر با قطب‌بندی مناطق به‌صورت بومی توانستیم بازارهای جدیدی برای فروش محصولات آنها فراهم کنیم؛ برای مثال در قسمت دماوند به‌دلیل وجود باغ‌های بسیار مددجویان می‌توانند در بازار تولید میوه‌های خشک سهیم باشند یا در دامغان بیشتر روی بسته‌بندی پسته متمرکز شدیم. در راستای فعالیت‌های تولیدی این افراد امروز شاهد هستیم یکی از کارخانه‌های معروف تولید رب کشور توسط زنان سرپرست خانوار اداره می‌شود.
علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد
آمار‌های موجود از افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار خبر می‌دهد که به‌دلیل افزایش سن امکان ازدواج و دریافت حمایت همسر و همچنین انجام مشاغل سخت با ساعات کار طولانی برایشان کمرنگ شده است. از این‌رو حمایت از این قشر و رفع مشکلات آنها، به مداخلات، برنامه‌ریزی‌های دقیق و صرف هزینه بسیار نیاز دارد. این درحالی است که بسیاری از جامعه شناسان و متخصصان معتقدند می‌توان با تدبیر و برنامه‌ریزی و مهم‌تر از آن نظارت بر اجرایی کردن این برنامه‌ها مانع افزایش تعداد زنانی شد که به واسطه از دست دادن همسر در دام فقر گرفتار می‌شوند.
مدیرکل دفتر توانمندسازی خانواده و زنان بهزیستی در این باره می‌گوید: می‌دانیم که در بسیاری از خانواده‌ها به‌دلیل مرگ مرد، سرپرستی خانواده برعهده زن قرار می‌گیرد. اگر نظام جامع و چندلایه تأمین اجتماعی در کشور ایجاد شود، زنان پس از مرگ همسر با استفاده از مستمری دیگر گرفتار فقر نخواهند شد و نیاز به ورود به چرخه‌های حمایتی نخواهند داشت. از این‌رو رفع مشکلات نظام تأمین اجتماعی و بیمه مشاغل موقت می‌تواند بسیار کارساز باشد.
وی ادامه می‌دهد: موضوع دیگر بحث طلاق است. اگر آموزش‌های مهارت‌های زندگی همانند کنترل خشم و تعامل بین زوجین از دوران دبیرستان آموزش داده شود و تنها به دوره‌های چند ساعته قبل از ازدواج اکتفا نشود، قطعاً میزان طلاق کاهش خواهد یافت. بنابراین نقش نظام آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی غیرقابل انکار است. همچنین در بحث دختران خود سرپرست می‌توان با تسهیل شرایط ازدواج و همچنین فرهنگ‌سازی توسط سازمان ملی جوانان از تعداد آنها کاست. من معتقدم اگر درست عمل کنیم می‌توانیم ورودی را کم نماییم.
عباسی در پایان به زنان سرپرست خانواری اشاره می‌کند که مشکل اقتصادی ندارند و می‌گوید: البته نباید فراموش کرد که تعداد زیادی زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارند که نیاز مالی ندارند اما از ابعاد مختلف روانشناختی نیازمند کمک و مداخله روانی هستند که متأسفانه هیچ سازمانی در این زمینه ورود نکرده‌است .

انتهای پیام/