به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ شب قدر یکی از شب‌های با فضیلت است که اعمال عبادی آن در فقه بحث شده است. یکی از الطاف و موهبت‌های ویژه خداوند درماه مبارک رمضانشب قدر است. چنانکه پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: «خداوند از روزها، جمعه و از ماه‌ها، ماه رمضان و از شب‌ها، شب قدر را برای خود اختیار کرده است.»

شب قدر اوج معنویت و عبادت ماه مبارک رمضان است. شبی که قرآن، کلام خداوند در آن نازل شده است و مقدرات زندگی بشر تا شب قدر آینده در آن تعیین می‌شود. امام صادق(ع) در این‌باره می‌فرمایند: ابتدای سال، شب قدر است، در آن شب آنچه از این سال تا سال آینده انجام خواهد گرفت، نوشته می‌شود.

اعمال شب قدر در مفاتیح‌الجنان به دو قسم است. نخست اعمال مشترک شب‌های قدر، که در تمامیشب‌های قدر(شب نوزدهم ماه رمضان، شب بیست و یکم ماه رمضان، شب بیست و سوم ماه رمضان و شب بیست و هفتم ماه رمضان)، انجام آن‌ها سفارش شده و دوماعمالمخصوص شب‌های قدر است.

در مفاتیح‌الجنان درباره اعمال مشترک شب قدر چنین آمده است: شب نوزدهم اول شب‌هاى قدر است و شب قدر همان شبى است که در تمام سال شبى به خوبى و فضیلت آن نمى‌رسد و عمل در آن بهتر است از عمل در هزار ماه و در آن شب تقدیر امور سال مى‌شود و ملائکه و روح که اعظم ملائکه است، در آن شب به اذن پروردگار به زمین نازل مى‌شوند و به خدمت امام زمان(ع) مشرف مى‌شوند و آنچه براى هر کس مقدر شده است بر امام زمان(عج) عرض مى‌کنند.

اعمال شب‌هاى قدر بر دو نوع است. یکى آنکه در هر سه شب باید انجام داد و دیگر آنکه مخصوص به هر شبى است، اما اول آن برای هر شب چند عمل وارد است: غسل از جمله اعمال مشترک این سه شب است و در این خصوص علامه مجلسى فرموده که غسل این شب‌ها را مقارن غروب آفتاب کردن بهتر است که نماز شام را با غسل بکند. دیگر اعمال نیز به جای آوردن دو رکعت نماز است که در هر رکعت بعد از حمد هفت مرتبه توحید بخواند و بعد از فراغ هفتاد مرتبه «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَاَتُوبُ اِلَیهِ» بگوید. در روایت نبوى(ص) است که کسی که این عمل را انجام دهد از جاى خود برنخیزد تا حق تعالى او را و پدر و مادرش را بیامرزد.

از جمله اعمال مشترک در سه شب قدر این است که فرد قرآن مجید را بگشاید و بگذارد در مقابل خود و بگوید: «اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُک بِکتابِک الْمُنْزَلِ وَما فیهِ وَفیهِ اسْمُک الاْکبَرُ وَاَسْماَّؤُک الْحُسْنى وَما یخافُ وَیرْجى اَنْ تَجْعَلَنى مِنْ عُتَقاَّئِک مِنَ النّارِ؛ خدایا به حق کتاب فرستاده شده‌ات و آنچه در آنست که در آن است نام بزرگت و نام‌هاى نیکویت و آنچه بدان‌ها ترس خدایا از تو خواهم به حق کتاب و امید شود که قرارم دهى از زمره آزاد شدگانت از دوزخ پس هر حاجت که دارد بخواهد.»

دیگر آنکه مُصحَف شریف را بگیرد و بر سر بگذارد و بگوید: «اَللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَبِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ وَبِحَقِّ کلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فیهِ وَبِحَقِّک عَلَیهِمْ فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّک مِنْک؛ خدایا به حق این قرآن و بحق آنکس که او را بدان فرستادى و بحق هر مؤمنى که در این قرآن مدحش کرده اى و بحقى که تو بر ایشان دارى زیرا کسى نیست که حق تو را بهتر از خودت بشناسد». سپس ۱۰ مرتبه خدا را به اسم «الله» و ۱۰ مرتبه نام مبارک هر یک از ۱۴ معصوم قسم دهی که مشروح این عمل نیز در مفاتیح آمده است و پس از آن هر حاجت که دارى طلب کن.

آمرزش برای زائران امام حسین(ع) در شب قدر زیارت امام حسین(ع) از دیگر اعمال این شب‌های پرفضیلت به‌شمار می‌آید. وارد است که چون شب قدر مى‌شود منادى از آسمان هفتم از بُطنان عرش ندا مى‌کند که حق تعالى آمرزیده هر که را که به زیارت قبر حسین(ع) آمده است.

در فضیلت احیای شب قدر روایت شده هرکه احیا کند شب قدر را گناهان او آمرزیده شود، هرچند به عدد ستارگان آسمان و سنگینى کوه‌ها وکیل دریاها باشد. از دیگر اعمال گزاردن صد رکعت نماز است که فضیلت بسیار دارد و افضل آنست که در هر رکعت بعد از حمد ۱۰ مرتبه توحید بخواند.

دعای امام سجاد(ع) در شب‌های قدر

دعایی را کفعمى از امام زین‌العابدین(ع) روایت کرده که در این شب‌ها در حال قیام و قعود و رکوع و سجود مى‌خوانده و آن دعا این است.

اَللّهُمَّ اِنّى اَمْسَیتُ لَک عَبْداً داخِراً لا اَمْلِک لِنَفْسى نَفْعاً وَلا ضَرّاً وَلا اَصْرِفُ عَنْها سُوَّءاً اَشْهَدُ بِذلِک عَلى نَفْسى وَاَعْتَرِفُ لَک بِضَعْفِ قُوَّتى وَقِلَّةِ حیلَتى فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاَنْجِزْ لى ما وَعَدْتَنى وَجَمیعَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فى هذِهِ اللَّیلَةِ وَاَتْمِمْ عَلَىَّ ما اتَیتَنى فَاِنّى عَبْدُک الْمِسْکینُ الْمُسْتَکینُ الضَّعیفُ الْفَقیرُ الْمَهینُ اَللّهُمَّ لا تَجْعَلْنى ناسِیاً لِذِکرِک فیما اَوْلَیتَنى وَلا غافِلاً لاِِحْسانِک فیما اَعْطَیتَنى وَلا ایساً مِنْ اِجابَتِک وَاِنْ اَبْطَاَتْ عَنّى فى سَرّاَّءَ اَوْ ضَرّاَّءَ اَوْ شِدَّةٍ اَوْ رَخاَّءٍ اَوْ عافِیةٍ اَوْ بَلاَّءٍ اَوْ بُؤْسٍ اَوْ نَعْماَّءَ اِنَّک سَمیعُ الدُّعاَّء.

خدایا من شام کردم در حالى که بنده خوارى هستم که مالک سود و زیانى براى خویش نیستم و نتوانم از خویشتن پیش آمد ناگوارى را بازگردانم و این مطلبى است که من آن را بر خویش گواهى دهم و به ناتوانى خود و بیچارگیم در برابرت اعتراف دارم پس درود فرست بر محمد و آل محمد و وفا کن برایم بدانچه بر من و همه مؤمنین و مؤمنات وعده فرمودى از آمرزش در این شب و تمام کن بر من آنچه را به من دادى زیرا که من بنده بینواى مستمند ناتوان تهیدست خوار توام خدایا قرار مده مرا فراموشکار از یاد خویش در آنچه به من انعام فرمودى و نه غافل از احسانت در آنچه به من عطا کردى و قرارم مده ناامید از اجابت خویش و اگرچه دیرزمانى طول کشد چه در خوشى و چه در سختى در دشوارى یا در آسایش در تندرستى یا گرفتارى در تنگدستى یا در نعمت براستى تو شنواى دعایى.

استغفار و دعا؛ افضل اعمال شب قدر

علامه مجلسى(ره) فرموده که بهترین اعمال در این شب‌ها طلب آمرزش و دعا از براى مطالب دنیا و آخرت خود و پدر و مادر و خویشان خود و برادران مؤمن زنده و مرده ایشان و صلوات به هر اندازه که مقدور است و در بعضى از روایات وارد شده است که دعاء جوشن کبیر را در این سه شب بخوانید. فقیر گوید: که دعای جوشن در سابِقْ گذشت و روایت شده که خدمت حضرت رسول(ص) عرض شد که اگر من درک کنم شب قدر را چه از خداوند خود بخواهم فرمود عافیت را از خدا بخواهید.

منبع: مفاتیح‌الجنان شیخ عباس قمی