سنگ یشم (جید) نامی است که بین دو کانی متفاوت مشترک است، نفریت یک سیلیکات منیزیم و کلسیوم و جیدیت یک سیلیکات آلومینیوم و سدیم. در گذشته از خواص سنگ یشم برای ارتباط با عالم کیهانی و یا حتی پزشکی نیز استفاده می شد. این کانی با ساختار بلوری درهم پیچیده و متصل به هم موحب شده تا در حکاکی و کاروینگ بسیار مناسب باشد و در رنگهای باکیفیت قیمت سنگ یشم اصل بسیار بالا ببرد.

در این مقاله می آموزیم که :قیمت سنگ یشم اصل چگونه تعیین می شود؟انواع سنگ یشم چیست و منابع آن در دنیا به چه صورت می باشند؟ تاریخچه سنگ جید چگونه است؟ روش تشخیص سنگ یشم اصل از بدل چگونه است؟ خواص سنگ یشم در چاکرا درمانی چیست؟پس با ما همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم.

نام یشم یا جید (Jade) از کجا آمده است؟

هنگامی که آمریکای مرکزی و جنوبی توسط اسپانیا تصرف شد این نام از واژه اسپانیولی Piedra de jada به معنی “سنگ افسردگی” گرفته شد. در زبان چینی مترادف آن “YU” خوانده می شود که رایج نیست.

ضرب المثلی در بین چینی ها معروف است که می گوید:

طلا گرانبها است ولی یشم بی قیمت (قیمت نمی شه روش گذاشت)ضرب المثل چینی

از نفریت در دوران باستان و ماقبل تاریخ به علت داشتن سختی بالا همچون استیل به عنوان سلاح و ابزار چاقو تیز و جنگی استفاده می شد که به همین دلیل در مشرق زمین به “سنگ تبر” معروف بود.

تاریخچه سنگ یشم

در مشرق زمین سنگ یشم همواره معنایی عرفانی داشته تا جایی که اولین حکاکی های یافت شده روی یشم مربوط به دوران نوسنگی بوده است. بیش از پنج هزار سال قبل از میلاد چینی ها از سنگ یشم به علت سختی مناسب از آن در مجسمه سازی و ابزار و جواهرات استفاده می کردند.

در واقع از آنجایی که سنگ جید دارای رنگهای متفاوت و همچنین بعد از صیقل دادن دارای جلا و درخشانی خاصی پیدا می کند در جواهر سازی چه به عنوان دستبند و چه مهره استفاده می شد. حکاکی روی سنگ یشم در هر فرهنگی معنای متفاوتی دارد.

مسلمانان آیات کتاب خود را روی آن حکاکی می کردند و در مکزیک و آمریکای جنوبی جایگاه ویژه ای داشت و آن را نماد آب و زندگی می پنداشتند. در چین نیز از اشکال مختلف سنگ یشم به منظور بخت خوب، طول عمر و عشق استفاده می شد.

تاریخچه سنگ یشم در ایران

سنگ جید یک کالای وارداتی بود واشیا حکاکی شده از جنس یشم در آثار قدیمی گواه از روابط بالای ایران و چین بین قرن 14 تا 17 میلادی داشتکه نمونه معروف آن پسری سنگیست که در گیلان یافت شده است.

د ر تخت جمشید نیز جامی پایه دار از یشم با کتیبه ای با نام خشایارشاه پیدا شد که روی لبه آن دوازده سر قو حکاکی شده است.

از هزاره قبل از میلاد تا همین دوران معاصر یشم سین کیانگ (که قبلا جزو قلمرو ایران بود)، معروفترین ، بهترین و بزرگترین مکان یشم جهان می بوده است در حالی که در ایران این کانی گوهرهای بسیاری چونزمرد،مرواریدویاقوت… را به عنوان خود داشت، در چین این یشم سین کیانگ بود که مورد طلب خرد و کلان قرار داشت.

از خاندان های سلطنتی تا هر کسی که توانایی مالی داشت (همچو امروزه)، به دنبال به دست آوردن قطعه از یشم = نماد بهشت می بوده است و این یکی از دلایل مهمی می بوده است که چینیان چشم طمع به سرزمین بزرگ و ثروتمند سین کیانگ داشتند ؛ و از برای به دست آوردن آن جانفشانیها کردند

انواع سنگ یشم

بطور کلی یشم دو گروه یشم جیدیت (Jadeite) و نفریت (Nephrite) که نوع ارزان یشم و از گروه هورنبلند است تقسیم بندی می شوند. یشم به رنگهای سبز، سیاه، بنفش، سرخ، اسطوخودوسی و آبی وجود دارد. اما بیاییم در ابتدا با خصوصیات این نوع کانی بیشتر آشنا شویم.

خصوصیات سنگ یشم جیدیت چیست؟

این کانی تا قبل از سال 1750 در چین ناشناخته بود. نام جیدیت (Jadeite) از Jade مشتق شده است و نوعی پیروکسین اشباع شده از سیدیم و آلومینوم با فرمول شیمیایی [NaAl[Si2O6 می باشد و درواقع با ارزش ترین نوع بلورهایی با ساختار داخلی درهم تنیده میکروکریستالین است.در ویدئو زیر دلیل سخت بودن یشم را با دوبله فارسی در یوتیوب مشاهده نمایید:

سختی یشم جیدیت بین 6.5 تا 7 در مقیاس موس بوده و داری کلیواژ ناقص با فرم شکستگی آن سوزنی شکل و شکننده است که این نقاط شکستگی مات بوده ولی درصورت جلا دارای درخششی روغنی یا مرواریدی می شود.

انواع رنگ در سنگ یشم جیدیت چیست؟

تنوع رنگ در یشم جادئیت بالاست و به رنگهای سیاه، سبز، سفید، زرد، قهوه ای و حتی زرد دیده می شود. جیدیت با رنگ سبز زمردی و نیمه شفاف به یشم سلطنتی نیز معروف است و در برمه وجود دارد. عامل ناچیز کروم باعث رنگ سبز می شود.

رنگهای قرمز تا نارنجی آن مدیون لکه های اکسید آهن در ترک ها می باشد. به عنوان مثال جیدیت اسطوخودوسی توسط منگنز رنگ شده است و در ژادئیت با کیفیت زیر منبع نور این رنگ بصورت زمردی پدیدار شده و ارزش آن را بسیار بالا می برد.

یشم با ارزش سفید رنگی است که به یشم ختن هم معروف می باشد و در چین به آن ” دمبه گوسفند ” می گویند، از ارزش والایی برخوردار است از آنرو که هم رنگ سفید دلنشینی دارد و هم جلایی چرب است . جیدیت اغلب بصورت کابوشن (14*10 میلیمتر) تراشیده میشود. پدیده چند رنگی و همچنین پراکندگی نور را ندارد و میزان ضریب شکست نور آن بین 1.654 تا 1.667 کی می باشد. به طور کلی می توان آن را نیمه شفاف تا اوپاک در نظر گرفت.

انواع کیفیت راف جیدیت

انواع بهسازی جیدیت

کیفیت جادئیت را با استفاده از تثبیت بخشی و بهسازی می توان افزایش داد. از نظر کیفیت رنگ و ساختار سنگ جیدیت به چندین دسته تقسیم بندی می شود:

معادن جیدیت در جهان

باکیفیت ترین نوع یشم جیدیت در برمه میانمار استو از معادن مهم و اقتصادی یشم سبز در شمال برمه می توان اشاره کرد. جیدهای این منطقه بر اثر فشار بسیار بالای کوه های هیمالیا تشکیل می شوند و متامورفیزه شده اند. ذخایر ثانویه نیز در میان لایه هایی از سنگهای رسوبی تشکیل شده از کنگلمرا و ماسه سنگ در بستر رودخانه وجود دارد.

اندازه قلوه سنگهای ژادئیت در اینجا ممکن است در حد شن ریزه یا تخته سنگهای چندین تُنی و بسیار بزرگ نیز باشد. با وجود کنترل شدید دولت برمه با اینحال بیشتر این یشم ها به چیانگ مای چین قاچاق یا تایلند قاچاق و درآنجا معامله می شوند. در دیگر نقاط دنیا می توان به آمریکا (کالیفورنیا)، ژاپن، گواتمالا و CIS اشاره کرد.

سنگهای مشابه جیدیت

بسیاری از سنگهای سبز ممکن است با یشم اشتباه گرفته شود از جمله سلیمانیت، پرنیت، پکتولیت که در آلاسکا وجود دارد، وزوویانیت (ایدوکراز) که در کالیفرونیا یافت می شود، کوارتز کلسدونی، تالک، گروسولاریت، نفریت، عقیق سبز و سرپانتین که نوع باکیفیت آن در ایران و اطراف آن فراوان یافت می شود.

کلروملانیت (Chloro-Melanite) چه نوع یشمی است؟

کلروملانیت ترکیبی از جادئیت، دیوپسید و آلبیت و نوعی یشم سبز – سیاه خالدار است که سرشار از عنصر آهن بوده و به همین دلیل به رنگ سبز تیره و یا سیاه دیده می شود. تفاوت آن با جیدیت خالص در وزن مخصوص و ضریب شکست نور آن است.

به عبارت دیگر می توان گفت کلروملانیت نوعی جیدیت سیاه است که در زمان انسان های نخستین از آن به عنوان ابزار سنگی در کوه های شمال اروپا و یا در گینه نو برای ابزار کشاورزی و قمه استفاده می شد.

یشم سبز آلبیت (Jade – Albite)

این کانی از ترکیب فلدسپار و یشم سبز سیر با لکه های سیاه بوجود آمده است و فقط در برمه یافت می شود.

قمار یشم در چین

امروزه این کانی نزد چینی ها بیشتر شبیه به قمار شده است زیرا دیدن زیر پوسته اکسیداسیون راف جید نتراشیده غیر ممکن است و معمولا تیکه ای از آن را کنده (که به آن پنجره گویند) و یا آن را از وسط دو نصف میکنند تا ریسک خرید پایین بیاید. گاهی هم ممکن از قسمت خوب آن برش خورده باشد که اینجا دلیل استفاده از واژهقمار یشمبه میان می آید.

هنگام خرید یشم گرانبها یا جیدیت در چین اگر در منبع نور چراغ رنگ خوبی بدهد قیمت آن تا دو ملیون دلار بابت هر کیلو نیز می رسد!باید توجه کنید که سنگ خام جیدیت را حتما با حظور یک کارشناس باتجربه خرید نمایید و از خریدهای اینترنتی بدون شناسنامه جدا بپرهیزید.

قیمت گذاری یشم گرانبها

در اوایل سال 2013 هر کیلو جید سیبری 500 تا 650 دلار بود در پایان سال بعد ( 2014 ) این قیمت به 1000 دلار رسید و 50 هزار دلار آمریکا قیمت هر کیلو یشم سیبری با پدیده چشم گربه می بود ( سال 2115 ) و جید بدون پدیده چشم گربه در “هر کیلو بیش از 21 میلیون تومان” به پول جمهوری اسلامی ایران است.

برای تعیین قیمت سنگ یشم اصل از نظر دیداری نکات زیر را انجام رعایت کنید:

خصوصیات سنگ نفریت (Nephrite)

نفریت در زبان یونانی به معنی “کلیه Nephriticus” است. فرمول شیمیایی نفریت Ca2(MgFe)5[OH2Si4O11]2 و از گروه آکتینولیت، مات تا نیمه شفاف با سختی آن 6 تا 6.5 در مقیاس موس، دارای رنگهای سبز، سفید، خاکستری مایل به زرد یا قرمز و قهوه ای، آبی مایل به سبز، سیاه و غالبا به صورت خالدار دیده میشود.

نوع های باکیفیت نفریت به رنگ سبز است. شکستگی آن تیز مانند و سوزنی شکل است. این کانی پدیده فلورانس ندارد و برخلاف ژادئیت یا جیدیت دارای کلیواژ کامل در جهت طولی است. مراکز اصلی تراش یشم سبز و نفریت در کانتون، پکن و هنگ کنگ قرار دارد.

کاربرد نفریت در ساخت اشیا کلکسونی و تراش حجمی مانند مجسمه های مذهبی بسیار زیاد است. درگذشته از سنگ کوارتز جهت تراش آن استفاده می شد ولی امروزه از ماده سخت تر کربوراندوم یا پودر الماس استفاده می شود.

منابع و معادن نفریت در جهان

ذخایر مهم نفریت در غرب سینک کیانگ در نزدیکی کاشغر و ختن در چین قرار دارد و معمولا بین سنگهای سرپانتین و رسوبات بستر رودخانه دیده می شود. ذخایر دیگری در قاره استرالیا و کشورهای برمه، برزیل، کانادا، آمریکا، مکزیک، گینه نو، تایوان و لهستان وجود دارد.

مهم ترین نوع این کانی ” یشم اسفنجی یا یشم چینی ” است که به رنگ سبز تیره دیده می شود. نوعی دیگر نیز به رنگ سبز اسفنجی که به یشم روسی معروف است در غرب دریاچه بایکال وجود دارند. در جنوب نیوزلند نیز از این کانی وجود دارد که مقدار آن ناچیز و صادر کردن آن هم ممنوع است.

سنگهای مشابه نفریت

سنگهای زیادی مشابه نفریت وجود دارد که می توان به آگاماتولیت، فلدسپارآمازونیت،آونتورین، بوونیت، کالیفرنیت، کریزوپراز، مرمر کنمارا، گارنت گروسولار، پلاسما، پراز، پرنیت، سرپنتین، اسمیت سونیت، وردآنتیک و ویلیامزیت اشاره کرد.

نگین های جید را بصورت مصنوعی و یا آن را غالبا به شکل تریپلت می سازند بدین صورت که نگین یشم سبز مات به فرم کابوشن تراشیده و لایه از جید سبز نیمه شفاف با چسب مخصوص سبز رنگی می چسبانند که این فرآورده بسیار شبیه یشم سلطنتی است.

تفاوت سنگ جادئیت و نفریت

تا قبل از سال 1863 تصور می شد که یشم سبز (Jade) و نفریت (Nephrite) هر دو از یک گروه هستند. تا اینکه یک فرانسوی ثابت کرد این دو کانی با قدمت هفت هزار ساله خود متفاوت اند و جادئیت از گروه یشم سبز و نفریت از گروه هورنبلند است. هرچند در عامیانه هر دو اینها به اسم جید یا یشم خوانده می شوند زیرا احتمالا تمایز آن دو برای اشخاص عادی خیلی مشکل بوده است.

نفریت (سختی 6 تا 6.5 ) سنگی نرم تر از جیدیت (سختی 6.5 تا 7) است. منابع نفریت از جیدیت بسیار بیشتر و از نظر ارزش و قیمت نیز پایینتر آن میباشد.

نحوه تشخیص یشم اصل

این کانی ممکن است با سنگهای زیادی اشتباه گرفته شود. سطح سنگ جید غالبا شیارها و حباب هایی وجود دارد که با لوپ 10 می توان آنها را مشاهده کرد. سنگ جید قابلیت جذب گرمای بالایی دارد و چنانچه آن را سرد کنید بعد از مدتی گرم می شود.بسیاری از یشم هایی که در بازار ایران بفروش می رسند درواقع سرپانتین باکیفیت هستند

البته باید بدانید بهترین روش تشخیص فقط مراجعه به آزمایشگاه معتبر است. با روش اسپکترومتری مادون قرمز می توان حظور پلیمرها در جیدیت را پی برد. با تست چراغ قوه UV می توان به مواد پلیمری (حداقل آنهایی که پدیدار می شوند) که تغییر رنگ سبز یا آبی می دهند پی برد.ولی تست فرابنفش دیگر دریشم‌های بهسازی شده با تکنولوژی جدید کاربردی نداشته و نمیتواند مواد رنگ یا پلیمیری تزریق شده را نشان دهد. از طرفی آزمایشگاه هایی که تکنولوژی و دستگاه مناسب را ندارند در تشخیص آنها ناتوانند.

در ویدئو زیر این موضوع ذکر شده است:

جیدیت سنگی متراکم است و وزن مخصوص بالایی دارد و چنانچه با سنگهای سبز همشکل خود مقایسه کنید سنگین تر است هرچند که باید دقیقا حساب شود. همچنین سختی بالای آن را می توان با کشیدن فلز روی آن تست کرد. اگر خش انداخت و پاک شد احتمالا جید است و اگر روی سنگ ماندگار شد ممکن است نفریت یا.. باشد. درون یشم اصل معمولا ناخالصی وجود دارد و اغلب جیدیت ها اینکلوژن‌هایی ابری شکل دارند که رنگ سنگ را یکدست نشان نمیدهند.

بزرگترین یشم کشف شده

کارگران معدن شمال میانمار ایالت “کاچین” توانستند سنگ یشمی با طول 5.8 و عرض 4.3 متر و وزن 175 تُن کشف کنند که ارزش آن تقریبی 170 میلیون دلار می باشد.

در سال 1960 قطعه 260 تُنی در Xiuyan چین یافت شد که 32 سال بعد از آن مجسمه بودا را با ارتفاع 7.95 متر و عرض 6.88 متر تراشیدند.

در دیگر نقاط دنیا مانند تایلند نیز از این نوع مجسمه ها یافت می شود که در تصویر بالا مشاهده می کنید.

بازار صادرات و واردات سنگ یشم در جهان

گذشته از سین کیانگ چین، سیبری و کانادا دو تولید کننده برتر جهانی یشم هستند. ولی جالب آنکه مقصد عمده این تولیدات چین است و جالب تر آنکه مقدار بسیار کمی از این محصول بعد از فرآوری به بیرون از چین صادر می گردد.

گوانگژو مهمترین شهر از برای واردات و کار بر روی جید است. ولی سرزمینهای چینی تبار دیگری نیز مانند تایوان از متقاضیان مهم آن در جهان هستند. تا قبل از سال دو هزار از 104 تن جید صادراتی کانادا 4 تن به تایوان صادر میشده است.

با سیاستهای درست اقتصادی و مدیریت جامع، که دلیل رونق اقتصادی در چین و گسترش طبقه متوسط چین و رفاه بیشتر آنها شد، تقاضا و قیمت سنگ یشم اصل در چین بسیار افزایش یافت. امروزه یشم بریتیش کلمبیا و سیبری هم در بازار چین از احترام بسیاری برخوردار هستند، اما همچنان یشم سفید سین کیانگ چیز دیگری است.

امروزه جید سبز سیبری با آن رنگ سبز ستودنی اش که به ” اسفناج سبز ” معروف گشته است، از موقعیت ممتازی در بازار چین برخوردار است و برای قیاس به کار می رود. در سالهای اخیر روسیه صادرات آن را محدود و این دلیل افزایش قیمت این گوهر در جهان گشت.

خواص سنگ یشم در چاکرا درمانی

از آنجایی که سنگ جید در خیلی از رنگها دیده می شود چاکراهای متفاوتی را تحت تاثیر قرار می دهند.
یشم سبز روی چاکرای قلب (چهارم) تاثیر دارد و انسان را به لذت بردن از زندگی بدون وابستگی بیش از حد به جهان مادی ترغیب می کند.

خواص سنگ یشم در باورهای کهن ایرانی

در جواهر نامه ص 135 آمده است که:

“طبیعت آن سرد و تر است و خطائیان آن را بر کمر و شمشیر و ساخت ها زنند تا در جنگ غلبه ایشان را بود. همچنین آورده اند که هرکه حجر یشب(یشم) را با خود دارد صاعقه در وی نیفتد و از شر حریق ایمن باشد. دفع چشم بد و عطش را چون در دهن قرار گیرد سبک کند. بیماری های معده را نابود و طعام غلیظ را هضم کند.”

حاصل آن از احتلام دور باشد و درنظر مردم عزیز باشد و بعضی برانند که اگر یشم در کنگره قلعه که صاعقه در آنجا معهود باشد بنهند من بعد صاعقه در آن قلعه نازل نشود.معرفه الجواهر

خواص سنگ یشم در باورهای باستانی جهان

یشم به عنوان سنگی جادوئی در مشرق زمین شناخته می شد و به آورنده بخت و اقبال و خوش شانسی معروف بود. در چین اعتقاد بر این بود که جید غذای روح بوده و سنگی برای ارتباط با عالم متافیزیک است. تائوئیست ها بر این باور بودنند که باعث نامیرایی می شود. شاید این دلیلی بود که هنگام مرگ قطعه از این سنگ را همراه اجساد می گذاشتند.

در رساله Tao Hung-Ching مربوط به قرن پنجم آمده است که:

چنانچه در قبری قدیمی جسدی یافت شد که تازه مانده بود بدانید درون یا بیرون قبر یشم و طلا گذاشته اند.Tao Hung-Ching

بر همین اساس اشراف زادگان و شاهان خاندان Han که لباسی مزین با مروارید داشتند را با قطعه های یشم دفن می کردند تا پوسیده نشوند.چینی ها معتقد بودند این سنگ را بودا یا خدا از مکان های دور همانند تخمی که کیهان گذاشته باشد آورده است. گوهری که چینیان آنرا رابط این جهان و جهان معنوی – بهشت ؛ و با فضیلت مرتبط می دانسته اند.

خواص سنگ یشم سبز

یشم سبز یک سنگ با قلبی شفابخش و سنگی برای شفای قلب است.انرژی آن بسیار قدرتمند و پایدار است و یاوری انرژی وار برای سلامت عمومی است. از بعد احساسی در گشایش به روی شادی است و نیروی حیات ارتعاشی طبیعت را به سوی خود می کشد، پس بهتر است آن را در طبیعت همراه خود داشته باشید.

خواص سنگ یشم بنفش

از خواص یشم بنفش می توان به یاری دادن در تسکین دستگاه عصبی و کاهش نشانه های بیماری که توسط تنش های روانی بوجود می آیند اشاره نمود. این سنگ سرشار از شادی و نشاط است و شخص را از آسیب های انرژی های حوزه احساسی توسط افراد دیگر مصون می دارد.

خواص سنگ یشم سیاه

یشم سیاه یک محافظ شخصی ارتعاشی است و انرژی قدرتمندی را جاری می سازد که سطح هاله فرد را از هر نوع اتصال با نیروهای منفی باز می دارد. این سنگ با حمایت از جسم شخص را در برابر بیماریها، عفونت و انگل محافظت می کند بهمین دلیل حمل آن هنگام سفر کردن توصیه می شود.

با نگاه کردن به درون یشم سیاه بخش های تاریک نفس از بین می رود و می توان از ترس، خشم، نفرت و یا دیگر احساسات مخرب خلاص شد.

خواص سنگ یشم سرخ

یشم سرخ دارای خواص تحریکی و روح بخشیدن به تمام دستگاه های بدن است و با افزایش انرژی حیاتی بدن و تقویت اراده فردی ما را در جهت بردباری در غلبه بر سختی ها یاری میکند.برای روح های لطیفی که به سختی خودشان را بروز می دهند یشم سرخ انرژی سلحشورانه ای به ارمغان می آورد.

خواص سنگ یشم اسطوخودوسی

انرژی این سنگ متعلق به بالاترین طیف ارتعاشی روانی می باشد که فراهم کننده پرورشی معنوی با انرژی کیهان برای تمام کسانی است که آنرا لمس یا نگاه می کنند. همچنین شخص را به حالتی از وقار و خیر خواهی ترغیب می کند و با کاهش بار تنش های روانی و هم کوک نمودن کالبد جسمانی با ارتعاشات موثر غیر فیزیکی در حوزه روان فرد را یاری می دهد.

خواص سنگ یشم آبی

این سنگ با توجه به رنگ خود ذهن فرد را تسکین و ارتقا داده و به وی در حفظ یک منش آرام و منطقی در طول یک موقعیت سرشار از تنش روانی کمک می کند. همچنین در تسکین التهابات، تورم، علائم آرتروز، آسم و مشکلات تنفسی نیز موثر است.