در این یادداشت مواضع هنر انقلاب اسلامی را با توجه به پیام امام خمینی (ره) به هنرمندان در سال ۱۳۶۷ بررسی خواهیم‌ کرد.

گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، انقلاب اسلامی ایران مانند طوفانی بود که ذرات خاک نشسته و راکد را بلند کرد و طرحی نو برای آینده‌ی این جهان درانداخت. طرحی که مسیری تازه در مقابل بشر امروز گشود تا پرتویی باشد در دل ظلمت.

این روز‌ها به بهانه‌ی شهادت هنرمند فاضل، سید مرتضی آوینی، به عنوان هفته هنر انقلاب اسلامی نامگذاری شده است. ایامی که بار سنگینی را بر دوش می‌کشد. هنر انقلاب اسلامی. در این تعبیر آنچه که روح می‌گیرد هنر است و آنچه که روح می‌دمد انقلاب اسلامی. در این میدان انقلاب اسلامی به هنر اصالت می‌بخشد و آن را عزت می‌دهد، اما این هنر بر چه موازینی استوار است؟

هنر بازتابی از درون است و این بازتاب دو گونه‌ی رحمانی و شیطانی دارد. با این نگاه ارباب هنر، ارباب کمال خواهد بود و آنچه از هنر بخواهد رشدی در میان مخاطبانش ایجاد کند از هنرمند فاضل برمی‌خیزد.

این فضل در هر انسانی وجود دارد؛ چراکه انسان در فطرت خویش دارای شعور باطنی نسبت به حقیقت عالم است و حقیت عالم، وجود کمال مطلق است و در پی این شعور افراد نسبتی مستقیم با فضایل و زیبایی‌ها خواهند داشت.

آنچه در این وهله اهمیت پیدا می‌کند درک این شعور باطنی و استقبال و پروراندن آن است. پس‌زدن این شعور پس‌زدن راه‌یابی به فضل است و حرکت در جهت رسیدن به هنر بی هنر. «عیب مبین تا هنر آری به دست». این پس‌زدن در مواجهه با هنر اصیل همانند تعریف و برداشت بشر امروز از انسان است که جز تعارض نتیجه‌ای در بر ندارد. سید مرتضی آوینی در مقاله «ادبیات آزاد یا متعهد؟» می‌گوید:

"تعریف بشر امروز از انسان با حقیقت آنچه که هست تعارضی کامل دارد و بنابراین، زیستنش آن سان که خود می‌پسندد محال است، محال منطقی. او اگرچه می‌خواهد که موانع ولنگاری خویش را از سر راه بردارد، اما موفق نمی‌شود، چرا که این موانع از وجود حقیقی خود او منشاء گرفته‌اند. "

هنر رحمانی آن است که راه می‌گشاید و با حقیقت انسان همراه است و این همراهی در پی تعهد است. چراکه آزادی انسان برای بیان حقیقت و عدالت است و این بیان جز با تعهد محقق نمی‌شود. هنر انقلاب در اولین قدم خود را از بند و زنجیر بی‌بندی می‌رهاند و در این وادی هنر از هنرمندی برمی‌خیزد که وجود وی خود عین هنر است. امام خمینی (ره) در پیام تاریخی خود به هنرمندان در سال ۱۳۶۷ زوایای این هنر عزتمند را شرح دادند:

"خون پاک صد‌ها هنرمند فرزانه در جبهه‌‏هاى عشق و شهادت و شرف و عزتْ سرمایه زوال‌ناپذیر آن‌گونه هنرى است که باید، به تناسب عظمت و زیبایى انقلاب اسلامى، همیشه مشام جان زیبا پسندِ طالبانِ جمال حق را معطر کند. "

هنر در دریای انقلاب اسلامی با آنچه که امروز با عنوان آرت مطرح است تفاوتی ماهوی دارد و هنرمند انقلاب نیز با آرتیست. هنرمند انقلاب هنر را در قدم اول برای اسلام می‌خواهد؛ و همین است که لازم می‌آورد تا هنرمند برای بیان هنرش ابتدا در جهت درونی سازی فضایل انسانی گام برداشته و دائم در این مسیر در تکاپو باشد. در واقع هنر اصیل خروجی هنرمند اصیلی است که حافظ در شرح آن می‌گوید: «باید که خاک درگه اهل هنر شد»؛ و طبق همین است که حضرت امام (ره) شهدا را از هنرمندان می‌دانستند و شهادت را هنر مردان خدا.

هنرمند انقلاب در این دریا نسبت به اتفاقات جهان پیرامونش بی‌تفاوت نیست؛ و این موضع دیگر هنر انقلاب است. همانطور که امام (ره) در پیام خود آوردند:

"تن‌ها هنرى مورد قبول قرآن است که صیقل دهنده اسلام ناب محمدى- صلى اللَّه علیه و آله و سلم- اسلام ائمه هدى- علیهم السلام- اسلام فقراى دردمند، اسلام پابرهنگان، اسلام تازیانه خوردگانِ تاریخِ تلخ و شرم‏‌آور محرومیت‌ها باشد. هنرى زیبا و پاک است که کوبنده سرمایه‌دارى مدرن و کمونیسم خون‌‏آشام و نابودکننده اسلام رفاه و تجمل، اسلام التقاط، اسلام سازش و فرومایگى، اسلام مرفهین بى‏‌درد، و در یک کلمه «اسلام امریکایى» باشد. "

بنابراین جنگ فقر و غنا همیشه یکی از محور‌ها و دغدغه‌ی اصلی هنرمند انقلاب است. در همین رابطه در قسمتی دیگر از پیام امام (ره) به هنرمندان می‌آید:

"هنر در جایگاه واقعى خود تصویر زالوصفتانى است که از مکیدن خون فرهنگ اصیل اسلامى، فرهنگ عدالت و صفا، لذت مى‌برند. تنها به هنرى باید پرداخت که راه ستیز با جهانخواران شرق و غرب، و در رأس آنان آمریکا و شوروى، را بیاموزد. "

تکاپوی دائم علیه ظلم و استکبار و حمایت از مظلومان بی‌شک نقطه‌ی پیکان حرکت هنر انقلاب است؛ و بی‌دردی نقطه‌ی مقابل این دریاست. چرا که اینچنین هنری را باید در درد داشتن جست‌:

"هنرمندان ما تنها زمانى مى‏ توانند بى‏‌دغدغه کوله‌بار مسئولیت و امانتشان را زمین بگذارند که مطمئن باشند مردمشان بدون اتکا به غیر، تنها و تنها در چهارچوب مکتبشان، به حیات جاویدان رسیده‌‏اند؛ و هنرمندان ما در جبهه‌هاى دفاع مقدس‌مان این گونه بودند، تا به ملأ اعلا شتافتند؛ و براى خدا و عزت و سعادت مردمشان جنگیدند؛ و در راه پیروزى اسلام عزیز تمام مدعیان هنر بى‏ درد را رسوا نمودند. "

در این میان سید مرتضی آوینی الگوی هر آزاده و هنرمندی است که بخواهد هنر اصیل را از غیر تشخیص داده و در جهت آن حرکت کند. خون او که در چنین روز‌هایی دگربار خاک فکه را منعم کرد برکتی است برای نسل‌های جوان انقلاب. افرادی که نسبتی با حقیقت برقرار کرده‌اند و می‌روند تا مبشر پیروزی اهل حق بر روی زمین باشند.

وَنُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ قصص آیه ۵

یادداشت از نوید سرادار

انتهای پیام/