دکتر ولید آلبوناصر - فعال حوزه روابط عمومی

در ایران هجده سالی است که 27 اردیبهشت‌ماه به‌عنوان «روز ارتباطات و روابط‌عمومی» گرامی داشته می‌شود؛ این نام‌گذاری همسو با ۱۷ مه «روز جهانی ارتباطات دوربرد (مخابرات) و جامعه اطلاعاتی» صورت‌گرفته است.

در روزهای پایانی سال ۱۳۸۴، معاون امور مطبوعاتی و تبلیغاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشنهاد نام‌گذاری «روز روابط‌عمومی» را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه کرد. این پیشنهاد باهدف ارج‌نهادن به فعالان این عرصه و تأکید بر اهمیت ارتباطات در عصر فزاینده اطلاعات، به تصویب رسید.

پاسداشت بیست و هفتم اردیبهشت‌ماه در ایران به‌عنوان روز روابط‌عمومی هم‌زمان با روز جهانی ارتباطات دوربرد و جامعه اطلاعاتی، در حالی است که در سطح جهانی، شانزدهم جولای (۲۶ تیرماه) به‌عنوان «روز جهانی روابط‌عمومی» نام‌گذاری شده است. انتخاب این روز، ادای احترامی به «آیوی لدبتر لی»، پدر روابط‌عمومی و یادبودی از فعالیت‌های پیشگامانه او در این حوزه است.

علت این نام‌گذاری‌های مجزّا، تمایز بین مفهوم روابط‌عمومی با ارتباطات دوربرد و جامعه اطلاعاتی است. به همین دلیل، در تقویم جهانی، دو روز متفاوت برای گرامیداشت ارتباطات و روابط‌عمومی تعیین شده است. این تمایز ریشه در ماهیت متفاوت این دو حوزه دارد؛ یکی بر مبنای «ارتباطات مخابراتی» و مبتنی بر سخت‌افزار و ابزارهایی نوین مانند هوش مصنوعی، رایانه و گوشی‌های هوشمند است و دیگری بر مبنای «ارتباط انسانی» و مبتنی بر ارتباط با شهروندان و جامعه پیرامونی.

هدف روز جهانی ارتباطات دوربرد و جامعه اطلاعاتی (WTISD) که مصادف است با تأسیس اتحادیه بین‌المللی مخابرات و امضای اولین کنوانسیون بین‌المللی مخابرات در سال ۱۸۶۵، ارتقای آگاهی نسبت به اینترنت و فنّاوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی (ICT) است. هر سال نیز دبیرکل اتحادیه بین‌المللی مخابرات، شعاری را برای آن سال انتخاب و تأکید می‌کند که کشورهای عضو برای تحقق این شعار تلاش کنند که امسال هم شعار نوآوری دیجیتال برای توسعه پایدار برای این روز انتخاب و اعلام شد.

در مقابل، روابط‌عمومی (PR) خلاف ابزارهای سخت‌افزاری، بر ارتباطی انسانی متکی است. می‌توان فعالیت آن را فعالیتی انسانی توصیف کرد که با رشد و پیشرفت فنّاوری‌های ارتباطی در دهه‌های اخیر، از این ابزارها برای تسریع و تسهیل برقراری ارتباط بهنگام با مخاطبان، گسترش و تعمیق این ارتباط انسانی و پاسخگویی مستمر و دائمی استفاده می‌کند. در واقع، روابط‌عمومی مانند پلی است که ارتباطی دوطرفه بین یک سازمان و مردم ایجاد می‌کند و برای رسیدن به این هدف، از راهبُردهای متنوعی بهره می‌برد.

«ادوارد برنیز»، پدر روابط‌عمومی مُدرن، روابط‌عمومی را مبتنی بر روابط انسانی و برقراری ارتباط در جهت اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به مخاطبان و همچنین زمینه‌سازی برای دریافت انتظارات و خواسته‌های مخاطبان می‌داند. این نقل‌قول به طور خلاصه، ماهیت و هدف اصلی روابط‌عمومی را بیان می‌کند. برنیز بر این باور بود که روابط‌عمومی چیزی فراتر از رسانه یا ابزار ارتباطی است. این یک فرایند مبتنی بر روابط انسانی است که به ایجاد روابط پایدار و معنادار کمک می‌کند.

باتوجه‌به این تمایزها بین مفهوم «روابط‌عمومی» و «روز جهانی مخابرات، ارتباطات دوربرد و جامعه اطلاعاتی»، بهتر نیست پس از هجده سال این روند اشتباه نام‌گذاری در ایران تغییر کند و در تقویم رسمی کشور روز روابط‌عمومی هم‌زمان با روز جهانی روابط‌عمومی ثبت شود؟

ایجاد یکپارچگی، برجستگی و توجه بیشتر به حوزه روابط‌عمومی و همسو شدن با رویه جهانی در نام‌گذاری از مزایای این تغییر می‌تواند باشد. ضمن آنکه، می‌توان برای نام‌گذاری روز روابط‌عمومی تامّلی کرد و از مناسبت‌های بومی مرتبط با این حوزه در کشور بهره برد. در بررسی تاریخچه روابط‌عمومی در ایران، نام خوزستان با جایگاهی ویژه و نقشی پیشگامانه به چشم می‌آید. هم‌زمان با جاری‌شدن رگ‌های نفت در این سرزمین، رگ‌های اطلاع‌رسانی و ارتباطات نیز جان گرفتند و خوزستان را به پیشگام این عرصه تبدیل کرد.

نام‌های بزرگی چون حمید نطقی، ابوالقاسم حالت، ابراهیم گلستان، محمدعلی موحد، هوشنگ پزشک نیا و نجف دریابندری در تاریخ روابط‌عمومی خوزستان می‌درخشند. حضور هر یک از این نام‌ها در عرصه روابط‌عمومی، گواهی بر تأثیرگذاری خوزستان در این عرصه دارد. می‌توان بیست و پنجم تیرماه که سالگشت دکتر حمید نطقی پدر روابط‌عمومی ایران است، به‌عنوان روز روابط‌عمومی در تقویم رسمی کشور درنظر گرفت که فاصله‌ای یک‌روزه با روز جهانی روابط‌عمومی نیز دارد.

1- World Telecommunication and Information Society Day
2- World public relations day