اختلال‌ خلقی‌ فصلی‌

اختلال خلقیفصلی(SAD) نوعی افسردگی است که با شروع فصول می آید و می رود. این اختلال به خصوص در اواخر پاییر و اوایل زمستان شروع می شود و در بهار و تابستان از بین می رود. اپیزود های افسردگی مرتبط با تابستان نیز ممکن است رخ دهد؛ اما نسبت به اپیزودهای زمستانی این اختلال کمتر شایع است.

روشنایی‌ نقش‌ مهمی‌ در ایجاد و نیز درمان‌ این‌اختلال‌دارد. این‌ عارضه‌ هم‌ در بزرگسالان‌ و هم‌ در كودكان‌ بروز كرده‌ و در خانم‌ها شایع تر است‌.

علایم اختلال خلقی فصلی

بسیاری از علائم اختلال‌ خلقی‌ فصلی‌ همان علائمی هستند که درافسردگیمعمولی (غیرفصلی) هم دیده می ­شوند با این تفاوت که در اختلال افسردگی غیرفصلی افراد معمولا کمتر غذا می­ خورند و خوابشان کم می ­شود، در حالی­که در اختلال خلقی فصلی اغلب خواب و اشتهای فرد بیشتر می­ شود.

علایم کلی اختلال خلقی فصلی

- افسردگی

- خستگی‌

- افزایش‌ وزن‌

- تحریك‌پذیری‌

- سستی‌ و تنبلی‌

- نیاز بیشتر به‌ خواب‌

- احساس‌ شادی‌ كمتر

- افزایش‌ اشتها (به‌خصوص‌ نسبت‌ به‌ كربوهیدرات‌ها)

- کم شدن علاقه فرد نسبت به رابطه جنسی

- فکر کردن مکرر به مرگ یاخودکشی

- احساس ناامیدی یا بی ارزش بودن

- تمایل‌ كمتر برای‌ شركت‌ در فعالیت‌های‌ اجتماعی‌ اختلال‌ در تطبیق‌ دادن‌ خود با زندگی‌ در اثر تغییرات‌ فوق‌.

علائم الگوی زمستانی

- انرژی کم
- پر خوابی
- خوردن بیش از حد
- افزایش وزن
- میل به کربوهیدرات
- انزوای اجتماعی

علائم اختلال خلقی فصل تابستان

- کاهش اشتها همراه با کاهش وزن
- بیخوابی
- تحریک پذیری
- بی قراری
- اضطراب
- اپیزودهای رفتار خشونت آمیز

دلایل اختلال خلقی فصلی

برخی ویژگی ها ممکن است خطر ابتلا به اختلال خلقی فصل یا SAD را افزایش دهند که عبارتند از:

زن بودن

احتمال ابتلا به اختلال خلقی فصلی در زنان چهار برابر مردان است.

زندگی در منطقه ای دور از استوا

ابتلا به اختلال خلقی فصلی در افرادی که در مناطق دور نسبت به خط استوا بخش های شمالی یا جنوبی نیمکره زندگی می کنند بیشتر است. برای مثال، یک درصد افرادی که در فلوریدا زندگی می کنند و 9 درصد افرادی که در نیو انگلند یاآلاسکازندگی می کنند از SAD رنج می برند.

سابقه خانوادگی

احتمال ابتلا به این اختلال در افرادی که دارای سابقه خانوادگی ابتلا به هر یک از انواع افسردگی هستند بیشتر از کسانی است که چنین سابقه ای در خانواده خود ندارند.

ابتلا به افسردگی یا اختلال دو قطبی

در صورت ابتلا به یکی از این بیماری ها، علائم افسردگی در طول فصول تشدید می شود (اما ابتلا به اختلال خلقی فصلی تنها در صورتی تشخیص داده می شود که افسردگی فصلی شایع تر باشد).

سن کم

افراد جوان نسبت به افراد مسن در معرض خطر بیشتری از نظر ابتلا به این اختلال قرار دارند. اختلال خلقی فصلی حتی در کودکان و نوجوانان نیز مشاهده شده است.

عوامل بیولوژیکی اختلال خلقی فصلی

علل ابتلا به این اختلال ناشناخته است، اما تحقیقات به ارتباط آن با برخی عوامل بیولوژیکی اشاره دارند:

1- افراد مبتلا به اختلال SAD در تنظیم یکی از انتقال دهنده های عصبی اصلی دخیل در خلق و خوی، یعنی سروتونین، دچار اشکال هستند:

نتایج یک مطالعه نشان می دهد که افراد مبتلا به SAD در ماه های زمستانی دچار 5 درصد افزایش در سطح پروتئین ناقل سروتونین نسبت به ماه های گرم سال می شوند. افزایشپروتئینناقل سروتونین باعث کاهش سروتونین در سیناپس ها می شود زیرا عملکرد پروتئین ناقل سروتونین بدین صورت است که انتقال دهنده عصبی را دوباره در سلول های پیش سیناپسی بازیافت کند.

2- افراد مبتلا به SAD ممکن است هورمون ملاتونین بیشتری تولید کنند:

تاریکی می تواند تولید ملاتونین، هورمون عامل تنظیم خواب، را افزایش دهد. با کوتاه تر شدن روزهای زمستان، تولید ملاتونین افزایش می یابد؛ در نتیجه افراد مبتلا به این اختلال احساس خواب آلودگی و خمودگی بیشتری می کنند و اغلب ریتم شبانه روزی بدن آنها دچار اختلال می شود.

3- در عین حال، افراد مبتلا به SAD ممکن استویتامین Dکمتری تولید کنند:

ویتامین D نقش به سزایی در فعالیت سروتونین دارد. کمبود ویتامین D ممکن است با علائم بالینی افسردگی مرتبط باشد.

نحوه درمان اختلال خلقی فصلی

چهار نوع درمان اصلی برای SAD وجود دارد:

- دارو درمانی
- نور درمانی
- روان درمانی
- ویتامین دی

این روش های درمانی ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر به کار روند.

دارو درمانی

از مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) برای درمان SAD استفاده می شود. در عین حال، FDA استفاده از بوپروپیون، نوع دیگری از داروهای ضد افسردگی، را برای درمان SAD تایید کرده است.

همانند سایر داروها، SSRI نیز دارای عوارض جانبی است. با پزشک خود در مورد خطرات احتمالی استفاده از این دارو مشورت کنید. ممکن است لازم باشد برای یافتن داروی موثر در بهبود علائم و فاقد عوارض جانبی، چندین دارو ضد افسردگی را امتحان کنید.

نور درمانی

از دهه 1980، نور درمانی به عنوان روش اصلی درمان SAD به کار می رود. ایده اصلی این روش درمانی، استفاده از مواجهه با نور مصنوعی در طول روز برای جبران کمبود نور خورشید در پاییز و زمستان است. با نشستن فرد در مقابل جعبه نور در اول صبح از پاییز تا بهار، علائم SAD در وی کاهش می یابند. به طور معمول، جعبه نور مصنوعی اشعه ماوراء بنفش را فیلتر می کند. بیمار باید روزی 20-60 دقیقه در معرض نور سرد و سفید فلورسنت با شدت 10،000 لاکس قرار گیرد، که حدود 20 برابر بیشتر از نور طبیعی داخل است.

روان درمانی

رفتار درمانی شناختی (CBT) نوع روان درمانی است که در درمان این اختلال مؤثر است. از رفتار درمانی شناختی سنتی برای درمان SAD (CBT-SAD) استفاده می شود. CBT-SAD بر تکنیک های اولیه CBT از جمله شناسایی افکار منفی و جایگزینی آنها با افکار مثبت همراه با تکنیک هایی تحت عنوان فعال سازی رفتاری تکیه دارد. فعال سازی رفتاری به دنبال کمک به فرد برای شناسایی فعالیت های لذت بخش، چه در داخل خانه و چه در خارج از آن، برای تطابق بهتر در زمستان، است.

ویتامین دی

در حال حاضر، مکمل های ویتامین D به تنهایی به عنوان درمان موثری برای SAD در نظر گرفته نمی شوند. پایین بودن سطح ویتامین D در خون افراد مبتلا به SAD، علت استفاده از این روش است. سطح پایین این ویتامین در خون بیماران معمولا به دلیل عدم مصرف کافی لبنیات در رژیم غذایی یا ناکافی بودن قرارگیری در معرض خورشید رخ می دهد. با این حال، هنوز شواهد تحقیقاتی مبنی بر اثربخشی آن کافی نیست. در حالی که برخی مطالعات اثربخشی ویتامین D را به اندازه نور درمانی می دانند، دیگر مطالعات به هیچ گونه شواهدی مبنی بر تاثیر ویتامین D در درمان بیماری دست نیافته اند.

تشخیص اختلال خلقی فصلی

تشخیص اینکه به این اختلال پی ببرید، مشکل است. زیرا اگرچه مردم به این واقعیت توجه داشته اند که در بسیاری از موارد مربوط به چرخه نور است، اما موارد دیگری نیز وجود دارد – تغییرات کار، تعطیلات، هوای سردتر – که ممکن است برای آنها استرس زا باشد.

بنابراین عوامل زیادی وجود دارد. روشی که شما آن را تشخیص دهید این است که در طی چند سال متمادی، می بینید که یک موضوع مکرر وجود دارد: هر چهار ماه، این تغییرات خلقی را در خود احساس می کنید. بنابراین، پس از مشاهده این تغییرات پس از سه سال، می توانید مشکوک شوید که از SAD رنج می برید.