دکتر محمد شاهدی عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان و مشاور پژوهشی فرهنگستان علوم در گفت‌ و گو با ایسنا، با انتقاد نسبت به رویکرد مدرک گرایی در کشور، گفت: در این رویکرد، بیشتر مدرک ارزشمند است تا علم؛ به این معنا که اگر فردی علم نداشته باشد ولی مدرک داشته باشد استخدام می‌شود و هیچ ارگانی مدرک افراد را بررسی نمی‌کند و مشاهده می‌کنیم که متاسفانه چنین افرادی در مقام استاد دانشگاهی هم جذب شده‌اند!

وی با بیان اینکه ما به مدرکی بها می‌دهیم که قابل خرید و فروش است، اظهار کرد: در حال حاضر شرکت‌هایی در کشور پدید آمده است که مدارک دانشگاه‌های ایرانی و خارجی را جعل و به فروش می‌رسانند و متاسفانه برخی از مسوولان کشور اقدام به خرید این مدارک می‌کنند و کشور نیز در این باره زیاد سخت‌گیری نمی‌کند که چون فرد با خرید مدرک دچار فساد شده است، از مقامش عزل شود.

شاهدی، اضافه کرد: این شرکت‌ها به صورت علنی در قبال دریافت مبالغی، مقاله تهیه می‌کنند و مشخص است که این نوع مقالات جعلی در کجاها به چاپ می‌رسد و کسی نسبت به تشکیل چنین شرکت‌هایی اعتراض نمی‌کند. این نشان می‌دهد که در کشور بر روی اعمال خلاف خیلی کنترل و نظارت نمی‌شود و افراد خاطی نیز بازخواست نمی‌شوند!

این عضو فرهنگستان علوم با بیان اینکه قرار بوده که با انقلاب اسلامی ارزش‌های اسلامی را حاکم کنیم و سرمایه‌گذاری‌های زیادی شده ولی به مورد اصلی که شامل آموزش صحیح و فرهنگ صحیح است، توجه نشد، گفت: کشورهایی که در گذشته بسیار ضعیف بودند مانند سنگاپور که کشور مالزی آن را قبول نداشت ولی امروز در زمره کشورهای پیشرفته قرار گرفته‌اند چون به علم و آموزش توجه بسیاری کردند و افرادی را مسوول کردند که در کارنامه علمی و عملکردی آنها فساد درج نشده است.

ثروت آفرینی به معنی علم خوب نیست

این استاد نمونه کشوری با اشاره به تجارب سایر کشورها در برخورد با فساد و تقلب مسوولان، با تاکید بر اینکه وقتی چنین برخوردهایی در کشوری حاکم باشد، موفق خواهد شد، ادامه داد: ما انقلاب کردیم ولی به آموزش و فرهنگ توجه نکردیم ضمن آنکه مقام معظم رهبری در بیانیه گام دومشان بر علم و پژوهش تاکید کردند و این در حالی است که علم و پژوهش ما صوری شده و از نظر آماری اعلام می‌کنیم که از بسیاری از کشورها جلو هستیم و این سوال مطرح می‌شود که از علم تولید شده در کجاها استفاده کردیم؟!

دکتر شاهدی اضافه کرد: در هرجا که خواستیم از علم تولید شده استفاه شد که نمونه آن ساخت پهپاد، رادار و موشک است که ساخت این تجهیزات بدون علم میسر نبود ولی در بسیاری جاها از علم تولید شده بهره‌ای نبردیم.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان اضافه کرد: در حال حاضر تعریف کشور از علم خوب این است که "ثروت آفرینی" کند در حالی که من معتقدم علمی خوب است که همراه با ثروت، اخلاق و عدالت را نیز گسترش دهد تا مردم مستضعف در کشور نداشته باشیم. علمی خوب است که به دانش‌آموزان و دانشجویان بیاموزانیم که محیط زیست باید پاک نگه‌ داشته شود و به طور کلی علم خوب علمی است که "خوب زیستن" و "متعالی جُستن" را به همراه داشته باشد.

دکتر شاهدی، تاکید کرد: وقتی تعریف ما از علم، ثروت آفرینی باشد، همه از هر راهی به دنبال ثروت می‌روند چون ما برای مردم بد آموزی داشتیم و به آنها یاد دادیم که ثروت خوشبختی می‌آورد نه اخلاق، فرهنگ و خوب زیستن.

مشاور پژوهشی فرهنگستان علوم، اصلاح آموزش‌ها از دوران دبستان را راهکار موثر در کاهش بداخلاقی‌های حوزه علم و فناوری دانست و یادآور شد: علاوه بر آن در دانشگاه‌ها نیز نه تنها باید آموزش و پژوهش را به دانشجویان بیاموزاند بلکه فرهنگ و اخلاق را به دانشجویان آموزش دهند؛ چراکه استاد دانشگاه هم الگوی آموزشی، پژوهشی و علمی و هم الگوی اخلاقی از نظر انسانیت و آموزش دادن اصالت‌های اخلاقی است. اگر ما همه اینها را درست رعایت کنیم دیگر کسب مدرک ارزشی نخواهد داشت و علم ارزشمند خواهد شد و در این مسیر، علمی ارزشمند است که در نهایت شرکت‌هایی تشکیل نمی‌شود که مدرک بفروشند، پایان نامه تهیه کنند و یا برای کسی در ازای دریافت پولی مقاله‌ای بنویسند که سوادی ندارد.

جلوگیری از بداخلاقی‌های علمی باقوانین

شاهدی با تاکید بر اینکه قوانین موجود قادر خواهد بود که جلوی تشکیل شرکت‌های مقاله فروش را بگیرد، تاکید کرد: حتی اگر قوانینی در کشور موجود نیست؛ چون وقتی در کشوری علمش فساددار می‌شود، قدرتی که کسب می‌کند نیز فساددار است از این رو اولین قانونی که باید داشته باشیم این است که به تولید علم صوری و پایان‌نامه جعلی پایان دهیم.

وی وجود تقلبات علمی را در عدم ایجاد زیر ساخت‌های آن دانست و در این باره توضیح داد: به عنوان مثال در حوزه کشاورزی تعداد زیادی دانشگاه و دانشکده و دانشجو داریم ولی راندمان تولید ما از کشورهایی مانند ترکیه و مصر پایین‌تر است چون ساز و کار استفاده از علم در صحنه تولید را جدی نگرفتیم. من تلاش کردم تا سازمان نظام مهندسی ایجاد کنیم و قرار بود شرکت‌های خدماتی و مشاوره‌ای قوی‌ای را ایجاد کند. هدف هم برای خدمت‌گذاری به کشاورزان و بردن علم به سمت تولید بود ولی این حرکت جدی گرفته نشد و روسای این شرکت‌ها به استخدام دولت درآمدند.

شاهدی با بیان اینکه وقتی افراد فاقد اخلاق اجتماعی شوند، قوانین اثری ندارد، ادامه داد: از این رو اگر می‌خواهیم مسئولی را انتخاب کنیم باید سابقه کاری وی را بررسی کنیم نه سابقه شعاری وی را.هر فردی که کار علمی انجام می‌دهد دارای کارنامه علمی وابسته به مرکز علمی است و می‌توان سوابق وی را از طریق دانشگاهی که در آن بوده مورد بررسی قرار گیرد که آیا فرد خودش مدرک را دریافت کرده و یا مدرک خریده است.

عضو فرهنگستان علوم در پایان با بیان اینکه بسیاری از کشورها در این زمینه اقدام کرده‌اند، گفت: کشور سنگاپور اعلام کرده که برای توسعه، تلاش‌هایی کرده است که یکی از آنها اصلاح آموزش بوده که ما نیز باید در این زمینه اقدام کنیم و هر فرد ضعیفی را وارد عرصه آموزش نکنیم و به معلمان، اخلاقیات آموزش داده شود. در واقع از این طریق است که می‌توان کودکان از سنین ابتدایی مدرسه بیاموزند که دروغ نگویند؛ همان کاری در بسیاری از کشورها اجرایی شده است.

انتهای پیام