مشکلات تولید گفتار یک اختلال ارتباطی محسوب می‌شود. کودکان دارای مشکلات تولید گفتار در صحبت کردن به طور واضح و ساخت صداهای مورد نیاز با مشکل مواجه هستند. امکان دارد این کودکان به دشواری بتوانند صدای خود را کنترل کرده و یا صداهای خاصی را تولید کنند. برخی از این کودکان نیز مبتلا به مشکلات گفتاری مانند لکنت زبان یا لیسپ (تکلم نوک زبانی) هستند. دیگر افراد نیز ممکن است قادر نباشند سخنان کودکانی که دچار مشکلات تولید گفتار هستند را متوجه شوند.

مشکلات تولید گفتار با اختلال زبانی متفاوت می‌باشد. مشکلات تولید گفتار تنها به دشواری در تولید صدا مرتبط می‌باشد. اختلال زبانی به طور کلی به استفاده و درک زبان مربوط است. کودکان دارای مشکلات تولید گفتار در درک زبان با مشکل مواجه نیستند.

مشکلات تولید گفتار

مشکلات تولید گفتار گروهی از اختلالات ارتباطی را در بر می‌گیرد که به دشواری در تولید لغات یا صداهای مورد نظر مرتبط است. تولید گفتار به دانش واج‌شناختی صداها و همچنین توانایی هماهنگ کردن فک، زبان و لب‌ها با تنفس و بیان صدای مورد نظر نیاز دارد. کودکان دچار مشکلات تولید گفتار ممکن است در ارتباط با دانش واج‌شناختی صداهای مرتبط با گفتار یا توانایی هماهنگی حرکات لازم برای تولید گفتار مشکل داشته باشند. مشکلات ارتباطی می‌تواند با محدود کردن توانایی کودک در مشارکت موثر در فعالیت‌های اجتماعی، تحصیلی یا شغلی بر رشد کودکان تاثیر بگذارد.

برخی از مشکلات تولید گفتار در اثر ناهنجاری‌های ساختاریِ فیزیکی ایجاد می‌شوند مانند شکاف کام. دیگر موارد نیز در اثر مشکلات ادراکی مانند اختلالات شنوایی بروز می‌کنند. عارضه‌های دیگر مانندآپراکسیبه علت مشکلات عصبی-تکاملی ایجاد می‌شوند. (در اثر عارضه آپراکسی، مغز دستورات حرکتی صحیح را به عضلات مورد نظر انتقال نمی‌دهد).

دلایل بروز مشکلات تولید گفتار

دلیل بروز مشکلات تولید گفتار در بسیاری از موارد به درستی مشخص نمی‌باشد. اعضای خانواده کودکان دچار این نوع مشکلات معمولا دارای سابقه اختلالات زبانی یا گفتاری هستند و این مطلب نشان‌دهنده تاثیر عوامل ژنتیکی در بروز این مشکلات می‌باشد. مشکلات تولید گفتار امکان دارد همراه با تاخیر در استفاده از عضلات صورت بروز کنند (مانند دشواری در جویدن، بسته نگه داشتن دهان)

آیا مشکلات تولید گفتار به ناشنوایییا مشکلات شنوایی مرتبط است؟

مشکلات شنوایی یا ناشنوایی معمولا منجر به بروز ناهنجاری‌های مربوط به آواها و صداهای گفتار می‌شوند. البته شخص دارای اختلال شنوایی، به اختلال عصبی-تکاملی گفتار مبتلا نمی‌باشد. برای مثال کودکی که از پروتز کاشت حلزون استفاده می‌کند امکان دارد بتواند به دلیل تقویت توانایی شنیداری، همراه با همسالان خود در تمرین تولید آواهای گفتاری شرکت کند.

آیا اضطراب می‌تواند باعث بروز مشکلات تولید گفتار شود؟

مشکلات تولید گفتار نوعی اختلال عصبی-تکاملی محسوب شده که به اضطراب مرتبط نمی‌باشد. البته مشکلات تولید گفتار در کودکانی که قادر به بیان سخنان مورد نظر خود نیستند، می‌تواند باعث بروز اضطراب شود. این نوع اضطراب می‌تواند به عنوان سکوت یا لالی انتخابی در نظر گرفته شود. در این حالت کودک در شرایط خاص به علت شرمساری، از صحبت کردن خودداری می‌کند.

آیا مشکلات تولید گفتار در اثر عوامل ژنتیکی بروز می‌کنند؟

تحقیقات زیادی در ارتباط با رابطه عوامل ژنتیکی و مشکلات تولید گفتار انجام شده‌اند. بر طبق تحقیقات، حدود ۲۶ درصد از اعضای خانواده‌های هسته‌ای و ۶/۱۳ درصد از اعضای خانواده‌های گسترده در گروه کودکان مبتلا به مشکلات تولید گفتار تحت تاثیر عوامل ژنتیکی قرار داشته‌اند.

چه کودکانی در معرض بروز مشکلات تولید گفتار قرار دارند؟

علت بروز مشکلات تولید گفتار معمولا مشخص نمی‌باشد، ولی کودکان که در معرض بروز این مشکلات قرار دارند، به عارضه‌های زیر دچار هستند:

• اختلالات رشدی ماننداوتیسم
• اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون
• کاهش شنوایی
• اختلالات سیستم عصبی مانندفلج مغزی
• بیماری‌هایی مانند عفونت مکرر گوش
• مشکلات فیزیکی مانند شکاف لب یا کام
• مکیدن بیش از حد انگشت شست یا استفاده مداوم از پستانک
• سطح پایین تحصیلات والدین
• عدم حمایت آموزشی در منزل

علائم مشکلات تولید گفتار

بیشتر کودکان در زمان یادگیری برای صحبت کردن، کلمات و هجاها را کوتاه بیان می‌کنند. ولی کودکان مبتلا به مشکلات تولید گفتار این روند را پس از سن ۷ سالگی (سنی که اکثر کودکان می‌توانند لغات را به وضوح بیان کنند) نیز ادامه می‌دهند.

علائم مشکلات تولید گفتار عبارتند از:

• دشواری در تولید آواهای زبان که در درک گفتار اختلال ایجاد کرده و یا از برقراری ارتباط کلامی جلوگیری می‌کند.
• محدودیت در برقراری ارتباط که در مشارکت اجتماعی، عملکرد تحصیلی یا شغلی اختلال ایجاد می‌کند.
• بروز علائم در سال‌های اولیه زندگی. علائم به دیگر عارضه‌های جسمانی یا عصبی مرتبط نمی‌باشند.

متخصصین عقیده دارند که تقریا نیمی از گفتار کودک در ۲ سالگی قابل فهم می‌باشد و تا ۴ سالگی، مفهوم صحبت کودک برای والدین کاملا قابل فهم خواهد بود.

دیگر علائم مشکلات تولید گفتار عبارتند از:

• حذف صداها یا جایگزین کردن صدای نادرست با صدای صحیح
• تولید صدای خشن غیر طبیعی یا خیشومی (تو دماغی) یا تغییرات ناگهانی در زیر و بم و بلندی صدا که سبب نامفهوم شدن گفتار می‌شود
• کم آوردن نفس در زمان صحبت کردن

نمونه‌های مشکلات تولید گفتار

لکنت زبان و لیسپ نمونه‌های مشکلات تولید گفتار می‌باشند. بسته به شدت این مشکلات گفتاری، امکان دارد کودک تلاش کند تا در اثر بروز اضطراب ناشی از بیان نادرست گفتار، از بیان لغات یا جملاتی که در بیان آن‌ها با مشکل مواجه می‌شود خودداری کند.

نحوه تشخیص مشکلات تولید گفتار در کودکان

در ابتدا پزشک شنوایی کودک را بررسی می‌کند؛ چرا که امکان دارد کودک قادر به شنیدن لغات و صداها نباشد.

در صورتی که شنوایی کودک مشکلی نداشته باشد، والدین می‌توانند با متخصص آسیب‌شناس گفتار و زبان مشورت کنند. متخصص آسیب‌شناس، کودکان دارای مشکلات تولید گفتار و افرادی که در ارتباط با برقراری ارتباط دچار مشکل هستند را ارزیابی و درمان می‌کند. علاوه بر این متخصص مهارت‌های زبانی و گفتاری و همچنین لهجه و گویش کودک را بررسی می‌کند. متخصص آسیب‌شناس می‌تواند وجود مشکلات فیزیکی در دهان که بر توانایی کودک در صحبت کردن تاثیر گذاشته است را تشخیص دهد. تشخیص زودهنگام عارضه جهت درمان مشکلات تولید گفتار از اهمیت زیادی برخوردار است.

آیا مشکلات تولید گفتار و آسیب ویژه زبانی با یکدیگر تفاوت دارند؟

مشکلات تولید گفتار و آسیب ویژه زبانی با یکدیگر تفاوت دارند. مشکلات تولید گفتار به تاخیر در ایجاد توانایی جهت تولید آواهای گفتاری مربوط می‌شود، در حالی که آسیب ویژه زبانی به عدم توانایی در استفاده از ساختار دستور زبان در گفتار مرتبط است. تنها در حدود ۲ درصد از کودکان دارای مشکلات تولید گفتار، دچار آسیب ویژه زبانی نیز هستند.

درمان اختلال تولید گفتار

گفتاردرمانی

متخصص آسیب‌شناس گفتار و زبان برنامه درمانی ویژه‌ای را برای تشخیص و تصحیح آواها یا لغات خاصی که کودک در بیان آن‌ها با مشکل مواجه است، تدوین می‌کند. امکان دارد متخصص نحوه حرکت زبان و لب‌ها برای تولید صحیح صداها را به کودک نشان داده و فرصت کافی جهت تمرین این مهارت‌ها را در اختیار کودک قرار دهد.

در بیشتر موارد،درماندارای تاثیر مثبت برای کودکان دچار مشکلات تولید گفتار می‌باشد و مشکلات گفتاری به مرور زمان رفع می‌شوند. این اختلال در ۷۵ درصد از کودکان تا سن ۶ سالگی برطرف می‌شود. البته زمانی که اختلال زبانی نیز وجود داشته باشد، امکان دارد درمان اختلال چندان ساده نباشد.

متخصص آسیب‌شناس گفتار و زبان از برنامه درمانی ویژه جهت کمک به کودک استفاده می‌کند. متخصص در موارد زیر با کودک همکاری می‌کند:

• تشخیص و تصحیح آواهایی که کودک در بیان آن با مشکل مواجه است.
• یادگیری نحوه ایجاد صداهای مورد نظر
• تمرین بیان لغات و صداهای خاص

متخصص همچنین از فعالیت‌ها و استراتژی‌ها ویژه‌ای برای کمک به کودک جهت تمرین در منزل استفاده می‌کند. در صورتی که کودک مشکل فیزیکی در هان خود داشته باشد، والدین و کودک به متخصص گوش و حلق و بینی و یا متخصص ارتودنسی معرفی خواهند شد.

تشخیص زودهنگام اختلال تولید گفتار به کودک در جهت غلبه بر مشکلات گفتاری کمک می‌کند. در نتیجه کودک می‌تواند نحوه صحبت کردن به صورت واضح و روان را یاد بگیرد.

نکاتی برای والدین جهت کمک به کودک برای مقابله با مشکلات تولیدگفتار

والدین می‌توانند در جهت کمک به کودکان در جهت غلبه بر مشکلات تولید گفتار از روش‌های زیر استفاده کنند:

• همکاری با کودک در جهت مراجعه به متخصص آسیب‌شناس گفتار و زبان
• مشورت با متخصص گفتاردرمانی جهت ملاقات با دیگر متخصصینی که می‌توانند به کودک در جهت درمان مشکلات تولید گفتار کمک کنند. امکان دارد کودک بتواند از کمک و راهنمایی تیم درمانی شامل مشاورین و آسیب‌شناس گفتار و زبان در این زمینه بهره‌مند شود. نحوه همکاری تیم درمانی بسته به نیازهای کودک و شدت اختلال تولید گفتار صورت می‌گیرد.
• گفتگو با دیگران در ارتباط با مشکلات زبان و گفتار کودک و همکاری با متخصص و مقامات مربوطه در مدرسه جهت تدوین برنامه درمانی
• برقراری ارتباط با دیگر والدینی که فرزندانشان دچار اختلال تولید گفتار هستند