در حال حاضر صنعت خودروی روسیه به دنبال تحریم‌هایی که علیه این کشور، با چالش جدی در زمینه تأمین قطعات خودرو روبرو است؛ این را می توان به عنوان فرصتی جذاب در زمینه رشد صنعت خودرو در ایران به حساب آورد که مبنایی برای صادرات به این کشور ایجاد کند.

پس از حمله روسیه به کشور اوکراین، صنعت خودرو روسیه با تحریم‌های شدیدی مواجه شده است. وابستگی زیاد صنعت خودرو و حضور پررنگ کشورهای غربی در بازار روسیه منجر به این شده است که با اعمال این تحریم‌ها، صنعت و بازار خودرو این کشور بحران جدی را تجربه کند. تأثیر تحریم‌ها بر صنعت خودرو به میزانی بوده است که دولت روسیه براساس فرمان شماره 855 خود به خودروسازان مجوز داده تا خودروها را بدون امکاناتی نظیر کیسه ایمنی هوا، ترمز ABS، ESP و با استانداردهای آلایندگی اگزوز تولید کند.

کاهش 50 درصدی تولید خودروی سواری در روسیه

هم‌اکنون آمارها نشان می‌دهند که تولید خودروهای سواری در روسیه در 4 ماهه اول سال 2022 نسبت به سال گذشته با کاهش 47.4 درصدی به 262.3 هزار دستگاه رسیده است.

آمارهای مربوط به سال 2020 نشان می‌دهند که بیش از 1.4 میلیون خودروی سواری در روسیه به فروش رفته است؛ از این میزان، 314 هزار دستگاه آن تولید با برند داخلی، 930 هزار دستگاه آن خودروی مونتاژی با برند خارجی و 242 هزار دستگاه آن خودروی وارداتی بوده است. ارزش کل بازار خودروی روسیه در سال 2020 بیش از 35 میلیارد دلار برآورد شده است.

همچنین آمارها بیانگر این است که خودروسازی رنو بیش از 39 درصد از تولید خودروی روسیه را تا قبل از درگیری‌های روسیه و اوکراین در اختیار داشته و 45 هزار نفر در زیر مجموعه‌های آن مشغول به کار بوده‌اند. بعد از رنو، هیوندای با 27.2 درصد، فولکس‌واگن 12.2 درصد و تویوتا 5.5 درصد از تولیدات روسیه را شامل می‌شدند.

محمدحسین پروانه کارشناس صنعت خودرو اندیشکده پیشران با اشاره به وضعیت فعلی صنعت خودروسازی روسیه می‌گوید: صنعت خودروسازی روسیه با تعلیق شدن همکاری خودروسازان خارجی علی‌الخصوص خودروسازی رنو، با چالش‌های بسیار جدی مواجه شده است. پیش‌بینی می‌شود در سال 2022 تولید خودرو در روسیه بیش از 50 درصد کاهش یابد و تولید به رقم کمتر از 800 هزار دستگاه تا انتهای سال جاری میلادی برسد.

بحران کمبود تراشه و نیمه هادی ها در روسیه

این کارشناس صنعت خودرو بیان کرد: همچنین، بحران کمبود تراشه و نیمه‌هادی‌ها نیز تشدید شده یا حداقل ادامه‌دار است، زیرا روسیه و اوکراین جزو تأمین‌کنندگان مهم و حیاتی گاز نئون و پالادیومی هستند که برای تولید تراشه‌ها، نیمه‌هادی‌ها، باتری خودروهای برقی و فناوری تصفیه گازهای خروجی از اگزوز خودروها استفاده می‌شود. روسیه حدود 40 درصد پالادیوم خام جهان را تولید می‌کند.

بازار خودروی روسیه، فرصتی طلایی برای صنعت خودروی ایران

بازار بزرگ و جذاب روسیه با فروش بیش از 1.4 میلیون خودرو به ارزش بیش از 35 میلیارد دلار در سال 2020 که با تعلیق فعالیت شرکای غربی مواجه شده است، یک فرصت طلایی برای صنعت خودرو ایران به شمار می‌رود که شامل موارد زیر است:

سرانه پایین مالکیت خودرو به همراه پتانسیل رشد قابل‌توجه سرانه مالکیت خودرو
چالش جدی در تأمین قطعات و کاهش بیش از 40 درصدی تولید خودرو در 4 ماهه اول سال 2022
شکاف 16 میلیارد دلاری در بازار خودروهای وارداتی به علت تحریم‌ صادرات خودرو و قطعات یدکی
فاصله کیفی زیاد بین خودروهای تولید روسیه و خودروسازان جهانی
فراهم شدن فرصت صادراتی به بازار 2 میلیارد دلاری خودروهای روسیه در قزاقستان و بلاروس به علت کاهش شدید تولید در روسیه

البته هر فرصتی می‎تواند تهدیدهایی نیز داشته باشد و فرصت‌های ایجاد شده در روسیه نیز دارای تهدیداتی است. نخست اینکه ممکن است با بازگشت دور از انتظار شرکای غربی به روسیه، ادامه فعالیت با شرکت‌های ایرانی محدود و یا تعلیق شود. ثانیاً ممکن است اقداماتی که دولت روسیه برای حمایت از صنعت خودروسازی انجام ‌می‌دهد، سرمایه‌گذاری خارجی و همکاری را با چالش مواجه کند.

تشکیل یک اتاق مشترک صنعت برای نیازسنجی و ارتباط طرفین

با توجه‌ به اینکه طولانی شدن عدم همکاری شرکای غربی با صنعت خودرو روسیه، موجب واگذاری کامل بازار آنها می‌شود، ضروری است تمهیدات لازم برای حضور خودروسازان ایرانی در بازار روسیه و همکاری مشترک اندیشیده شود. به اعتقاد کارشناسان تشکیل یک اتاق مشترک صنعت برای آشنایی، نیازسنجی و ارتباط بین طرف‌های خودروساز و قطعه‌ساز ایرانی و روسی می‌تواند راهگشا باشد.

زمینه‌های همکاری دو کشور در صنعت خودرو می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

صادرات متقابل خودروهای ایرانی (شاهین، تارا، دنا پلاس، رانا پلاس) و روسی (لادا وستا) به یکدیگر و ایجاد تنوع در بازار خودرو؛ لازم به توضیح است که تارا مانند خودروی لادا وستا یک سدان کلاس C و دارای استانداردهای مشابه است. خودروهای کلاس C و D مطابق با سلایق روس‌ها است که خودروهای ایرانی نیز در این کلاس‌ها تولید می‌شوند.
توافق دوجانبه برای برقراری تعرفه ترجیحی در حوزه تجارت خودرو و قطعات برای گسترش همکاری

ارتقای پلتفرم یا خودروی مشترک

توسعه پلتفرم‌ خودروهای موجود در دو کشور بر اساس انتقال فناوری؛ به طور مثال استفاده از موتور و گیربکس روسی در خودروی ایرانی مانند شاهین یا کوئیک که البته این موارد نیازمند بررسی دقیق فنی است که به نظر امکان‌پذیر یا دست‌کم قابل‌بررسی است.

مونتاژ خودروهای طرفین به‌ صورت قطعات منفصله CKD

صادرات قطعات از جمله موتور ایرانی EF7 پایه گازسوز یا بنزینی برای استفاده در خودروهای روسی؛ مثلاً موتور خودروی لادا وستا روسیه که بسیار شبیه به موتور EF7 ایرانی است.

در مجموع با توجه به اعمال تحریم‌ها علیه روسیه و چالش در صنعت خودروی این کشور، هم‌اکنون فرصت مناسبی برای گسترش همکاری ایران و روسیه در صنعت خودرو و شکل‌گیری یک بازی برد-برد بین دو کشور فراهم شده است.