نگاهی به وضعیت مراکز نگهداری سالمندان در مشهد از نبود مناسب سازی تا شهریه سلیقه ای شهرآرانیوز

به گزارششهرآرانیوز؛ مدتی است زنگ خطر بحران جمعیت نه‌تنها در مشهد، بلکه در کشور به صدا درآمده است. حدود ۱۰ درصد جمعیت زیرپوشش دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد را سالمندان تشکیل می‎‌دهند. برآورد‌ها هم نشان می‌دهد که ایران در سی سال آینده با بحران سالمندی جمعیت مواجه می‌شود؛ به عبارت دیگر در سال ۱۴۳۰، بیش از یک‌سوم جمعیت کشور، افراد سالمند خواهند بود و جمعیت این قشر از حدود ۱۰ درصد کنونی به چیزی حدود ۳۲ درصد خواهد رسید.

سالمندی جمعیت، محصول چیزی است که از آن به نام «گذار جمعیتی» یاد می‌شود و در آن، سهم سالمندان از کل جمعیت در اثر کاهش ولادت‌ها، افزایش یافته است؛ مسئله‌ای که تنها بعد فردی ندارد و یک رخداد اجتماعی است و اگرچه درپی سیاست‌های کاهش جمعیت در دهه‌های گذشته همچون مهمانی ناخوانده به شبکه مسائل کشور اضافه شده است، باتوجه‌به سیر افزایشی آن، باید فکری به حال ابعاد مختلفش کرد.

میزبانی از سالمندان در مراکزی که عموما نام «خانه سالمندان» را یدک می‌کشند، یکی از این ابعاد به‌شمار می‌رود. کهن‌سالی برای افراد، علاوه‌بر چالش‌های فردی، چالش‌های خانوادگی نیز به‌دنبال دارد؛ چالش‌هایی از جنس دشواری نگهداری از سالمندان در خانه که سبب می‌شود خواسته‌یاناخواسته این افراد راهی خانه‌های سالمندان شوند. در این گزارش، نگاهی به وضعیت برخی از این مراکز در مشهد انداخته‌ایم.

خبری از مناسب سازی نیست

مقصد اولمان، مرکزی در یکی از خیابان‌های بولوار سجاد است؛ ساختمانی دوطبقه که در نگاه اول، پله‌های آن و نبود آسانسور و رمپ می‌تواند سالمندان ساکن در آن را با چالش مواجه کند؛ عنوان دقیقش «مناسب سازی» است که در این مرکز ظاهرا خبری از آن نیست. دفتر مدیر مرکز در طبقه پایین است. قرار است با او درباره شرایط نگهداری از سالمندان گپی بزنیم.

به گفته وی، هزینه ماهانه نگهداری از سالمندی که آلزایمر دارد و کارهایش را‌ می‌تواند بدون کمک گرفتن از بقیه انجام دهد، ۱۳ میلیون تومان است، اما اگر نیاز به پوشک داشته باشد یا دارای بیماری‌های مختلفی باشد یا حتی وابسته به تخت باشد، این رقم به ۱۵ میلیون تومان هم می‌رسد. مدیر مرکز یادشده البته درباره مناسب سازی نشدن مرکز و نبود رمپ، صرفا به استیجاری بودن ساختمان و نبود امکان مناسب سازی اشاره می‌کند.

مقصد بعدی، یکی از مراکز نگهداری سالمندان در کوچه پس کوچه‌های خیابان احمدآباد است؛ نبود مناسب سازی و پله‌های زیاد این مرکز و نیز نبود آسانسور در اینجا نیز اولین مشکلاتی است که به چشم مان می‌آید. یکی از مسئولان مرکز، هزینه نگهداری از سالمندی را که از پس کار‌های شخصی اش برمی آید، ۱۲ میلیون تومان اعلام می‌کند.

۲ روی سکه نگهداری از سالمندان

قصه مواجهه خانواده‌ها با مراکز نگهداری از سالمندان هم حکایت دو روی یک سکه است که برخی از آن‎ها از خدماتی که دریافت می‌کنند، راضی هستند و برخی دیگر از چالش‌های مختلف این مراکز گلایه دارند.

«باتوجه به مشغله‌های زندگی، نگهداری از مادر سالمندم برایمان سخت بود. تصمیم گرفتیم او را به یکی از مراکز نگهداری سالمندان ببریم، اما هزینه چند مرکزی که مراجعه کردیم، بین ۱۵ تا ۱۸ میلیون تومان در هر ماه بود که امکان پرداختش را نداشتیم و این شد که منصرف شدیم». این جملات، خلاصه تجربه یکی از شهروندان مشهدی در این زمینه است.

یکی دیگر از شهروندان، تجربه اش را این طور شرح می‌دهد: «پدرم را کمتر از یک سال به یکی از مراکز نگهداری بردیم، اما او از لحاظ روحی روانی مشکلات بسیاری پیدا کرد و بعد از اینکه پزشک متخصص ابتلا به افسردگی اش را تأیید کرد، او را به منزل بازگرداندیم».

شهروند بعدی که سراغش می‌رویم، اگرچه از «مراقبت‌های شبانه روزی» مادرش در یکی از مراکز نگهداری سالمندان ابراز رضایت می‌کند، این نکته را هم می‌گوید که تأمین هزینه آن برایمان سخت بود و پس از دو سال، مادرم را به خانه برگرداندیم. او که به خاطر شغلش امکان مراقبت از مادرش را ندارد، اضافه می‌کند: مادرم به پارکینسون مبتلاست و چندسالی است برایش پرستار گرفته‌ایم تا در منزل از او مراقبت کند. هزینه این نوع مراقبت هم کمتر از شهریه نگهداری در خانه سالمندان است.

شهریه سلیقه‌ای در مراکز خصوصی

محمدعارف آرام، کارشناس سابق اداره بهزیستی مشهد در امور سلامت سالمندی است که به واسطه سال‌ها تجربه کاری در حوزه سالمندان، گفته‌های جالب توجهی درباره نگهداری از آن‌ها دارد: مراکز نگهداری سالمندان حتی اگر تمام امکانات لازم را داشته باشند و به این گروه از شهروندان، کامل و به خوبی رسیدگی کنند، طبیعی است که بازهم زندگی در آن‌ها برای فرد سالمند مانند زندگی در منزل نمی‌شود و همین مسئله، ممکن است سالمندان را دچار مشکلات روحی مختلف کند.

او با اشاره به افزایش جمعیت سالمندان، فعالیت مراکز نگهداری از آن‌ها را لازمه حیات کنونی جامعه می‌داند و درباره گلایه خانواده‌ها از هزینه سنگین نگهداری در آن‌ها می‌گوید: تمام این مراکز، خصوصی هستند و طبیعی است که شهریه‌ای که دولت تصویب می‌کند، با شهریه‌ای که خانواده‌ها به این مراکز پرداخت می‌کنند، فاصله بسیاری داشته باشد. این شهریه‌ها زیرپوشش بیمه نیست، بنابراین اگر دولت به این عرصه ورود کند یا سازمان‌های بیمه گر این تعرفه‌ها را زیرپوشش قرار دهند، فشار اقتصادی کمتری به خانواده‌ها وارد می‌شود.

آرام ادامه می‌دهد: بسیاری از مراکز، علل افزایش شهریه را ارائه خدمات مختلف پزشکی، درمانی و وجود امکانات مختلف بیان می‌کنند و برخی خانواده‌ها نیز برای اینکه سالمندشان مشکلی برای زندگی در این مراکز نداشته باشد، این هزینه‌ها را‌ می‌پذیرند. شرایط را‌ می‌پذیرند و هم تفاهم نامه‌ای امضا می‌کنند، هم شهریه را‌ می‌پردازند.

این کارشناس حوزه سالمندی با اشاره به اینکه اخذ مجوز برای فعالیت مراکز نگهداری از سالمندان، به شرط داشتن امتیاز‌ها و استاندارد‌های لازم است، توضیح می‌دهد: برخورداری از استاندارد‌های ایمنی و داشتن کپسول آتش نشانی، داشتن مجوز از پلیس (برای قرار نگرفتن در محله‌هایی که سبب ایجاد ترافیک می‌شود)، مناسب سازی ساختمان برای زندگی سالمندان ازجمله وجود دست کم یک یا دو آسانسور، وجود پله‌های کم، نورگیر مناسب، تهویه مناسب هوا و... جزو بخشی از این شروط است.

غفلت از سند ملی سالمندان

حمیدرضا علیزاده، معاون توان بخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی، نیز درباره موضوع مورد بحث در گفت‌و‌گو با خبرنگار شهرآرا، بیان می‌کند: سالمندان زیرپوشش اداره کل بهزیستی بیمه دارند و لازم است سازمان‌های بیمه گر، برنامه‌ای برای زیرپوشش گرفتن آن‌ها داشته باشند.

«هزارو ۷۰۰ نفر از سالمندان خراسان رضوی در مراکز نگهداری سالمندان زندگی می‌کنند». این جمله را هم علیزاده این طور تکمیل می‌کند: چهل مرکز نگهداری از سالمندان در خراسان رضوی فعال است.

معاون توان بخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی به افزایش ۳۰ درصدی جامعه سالمندی در کشور تا سال ۱۴۳۰ اشاره و بر لزوم انجام اقدامات پیشگیرانه، برای جلوگیری از افزایش میزان سالمندان در ایران، تأکید می‌کند.

او یکی از عوارض پیر شدن جامعه را نبود نیروی کار و ایجاد مشکلات اقتصادی می‌داند و بیان می‌کند: سند ملی سالمندان با ابعاد مختلف در سال ۱۳۹۹ تصویب شد، اما اقدام خاصی برای اجرای این سند انجام نشد که لازم است دستگاه‌های مرتبط در این زمینه برنامه ریزی کنند و اقدامات لازم را انجام دهند.

علیزاده درباره برخی گلایه‌ها از وضعیت مراکز نگهداری از سالمندان نیز بیان می‌کند: بیشتر مراکز نگهداری از سالمندان در خراسان رضوی استیجاری هستند؛ اگر به هر علتی ازجمله اجاره سنگین، فضای کم یا نامناسب و... هر مرکزی بخواهد جابه جا شود، باید قبل از انجام هر اقدامی به اداره کل بهزیستی اطلاع دهد، ما نیز کارشناسانی را به مکان جدیدی که این مرکز می‌خواهد منتقل شود، اعزام می‌کنیم تا آنجا را بررسی و تأیید کنند.

به گفته او، هزینه نگهداری از سالمندان مجهول الهویه‌ای که دستگاه قضا به اداره کل بهزیستی معرفی می‌کند، در قالب یارانه به مراکز نگهداری از سالمندان پرداخت می‌شود. میزان این یارانه در سال جاری به ازای هر سالمند مجهول الهویه، ۷ میلیون و ۱۶۰ هزار تومان است. همچنین، یارانه سالمندان خانواده‌های بی بضاعت که تحت پوشش اداره کل بهزیستی خراسان رضوی هستند، بیش از ۶ میلیون تومان است و مابقی شهریه را خانواده‌ها پرداخت می‌کنند.