تقریبا یک‌پنجم کودکان زیر ۱۱ سالدندان قروچهرا تجربه می‌کنند! این آمار چشمگیر نشان‌دهنده شیوع این عارضه، به‌خصوص در کودکان و نوزادان شیرخوار، است و ممکن است به هر دلیلی رخ دهد، از استرس و اضطراب جدایی از والدین گرفته تا مصرف داروها و ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای. اگر مشتاقید درباره دلایل و روش‌های درمان دندان قروچه کودک بیشتر بدانید، تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

منظور از دندان قروچه کودک چیست؟

لفظ «دندان قروچه» به‌معنی ساییدن یا فشردن مکرر دندان‌ها و سفت‌کردن فک است که کودکان و بزرگ‌سالان در خواب و بیداری انجامش می‌دهند. دندان قروچه بزرگ‌سالان در بیداری و دندان قروچه کودکان در خواب شایع‌تر است و معمولا به‌شکل فشردن دندان‌ها بدون ساییدن آنهاست. ممکن است این عارضه به‌محض رشد دندان‌ها در دوران نوزادی آغاز شود.

طبق تحقیقات، دندان قروچه در کودکان حدود ۴ ثانیه طول می‌کشد و ممکن است در روز تا ۶ بار در ساعت و در شب طی ۲ مرحله رخ دهد.

علت دندان قروچه کودکان در خواب

دندان قروچه کودکان در خواب ممکن است ناشی از عوامل روانی، سوابق خانوادگی و محرک‌های محیطی باشد. بیشتر نوزادان هم‌زمان با رشد اولین دندان شیری دندان قروچه را تجربه می‌کنند یا بعدها تحت فشار و استرس نشانه‌های آن را بروز می‌دهند. اگرچه درصد ابتلای کودکانی که والدینشان به این عارضه مبتلا بوده‌اند بیشتر است، هنوز نمی‌توان با اطمینان بحث ژنتیک و عوامل وراثتی را در انتقال آن مطرح کرد.

در ادامه، برخی از شایع‌ترین دلایل دندان قروچه کودک را بررسی می‌کنیم.

۱. استرس و اضطراب

شواهد بسیاری مبنی بر ارتباطاضطراب کودکو دندان قروچه او در خواب وجود دارد. گویا کودکانی که دائما نگران عملکرد خوب در مدرسه هستند یا کودکان نوپایی که بهاضطراب جداییاز والدین دچارند، بیشتر در معرض دندان قروچه قرار دارند. بااین‌حال هنوز شواهد کافی برای تأیید این مسئله در دست نیست.

۲. مصرف داروها

اگر کودک دلبندتان پس از مصرف دارویی، ناگهان دچار دندان قروچه شد، حتما پزشک متخصص کودک را در جریان بگذارید. طبق تجربه، داروهایآسم،داروهای ضدافسردگیو کنترل اضطراب زمینه‌ساز دندان قروچه در خواب و بیداری می‌شوند.

۳. بیماری‌ها

گاهی اوقات دندان قروچه کودک ناشی از یک بیماری زمینه‌ای است، مانند:

• فلج مغزی؛
• ورم لوزه؛
• اختلالات خواب مانندآپنه خواب؛
• عفونت گوش؛
• اختلال کمبود توجه؛

در این شرایط اولین قدم برای مقابله با دندان قروچه درمان بیماری زمینه‌ای کودک است.

۴. مدل قرارگیری دندان‌ها کنار هم

ساییدن دندان‌ها روی هم گاهی به‌خاطر نامرتب‌بودن دندان‌هاست. اگرچه بریس ارتودنسی سبب جاگیری بهتر و سایش کمتر دندان‌ها می‌شود، گاهی اوقات وجود خود این ابزارها علت قفل‌شدن فک کودک و دندان قروچه است.

۵. سن کودک

با اینکه کودکان ۷ تا ۱۰ساله بیشتر در معرض دندان قروچه شبانه‌اند، نشانه‌های این عارضه در تمام رده‌های سنی کودکان مشاهده می‌شود.

• نوزادان:رشد دندان‌های شیری و درد ناشی از آن یکی از دلایل مهم دندان قروچه در کودکان زیر ۲ سال است. البته دندان قروچه دوران شیرخوارگی معمولا عوارض درازمدت ندارد و مشکلی برای سلامتی کودک ایجاد نمی‌کند.
• کودکان نوپا:طبق تحقیقات، استرس و اضطراب جدایی از مهم‌ترین عوامل دندان قروچه شبانه کودکان نوپا محسوب می‌شود. البته اثرات مخرب آن در درازمدت هنوز اثبات نشده است.
• کودکان مدرسه‌ای:برخی از کودکان هم‌زمان با ریزشدندان‌های شیریو رشد دندان‌های دائمی دچار دندان قروچه می‌شوند. بنا بر تحقیقات، تنش و استرسی که کودک در طول روز متحمل شده است، در طول شب با دندان قروچه آزاد می‌شود.

۶. دود دست دوم

دود دست دوم سیگار یکی دیگر از عوامل زمینه‌ساز دندان قروچه در دوران کودکی است. بنا بر تحقیقات، کودکانی که در معرض دود سیگار والدین و اطرافیان خود هستند بیشتر از سایر کودکان هم‌سن‌و‌سال خود دچار دندان قروچه می‌شوند.

عوارض دندان قروچه کودک چیست؟

بسیاری از والدین دندان قروچه کودک را بی‌اهمیت می‌دانند و به این امید که به‌مرور زمان برطرف شود، در پی درمان آن نمی‌روند. در حالی که این عارضه گاهی موجب آسیب‌های جبران‌ناپذیر به فک و دندان‌ها می‌شود. مهم‌ترین خطر دندان قروچهپوسیدگی زودرس بر اثرازبین‌رفتن مینای دندان است. سایر عواقب احتمالی عبارت‌اند از:

• درد دندان‌ها به‌خاطر ترک‌خوردگی و شکستگی؛
• مشکلات فک؛
• درد صورت؛
• مشکلات رفتاری ناشی از اختلالات مربوط به خواب و اشتها؛
• عقب‌رفتگی لثه؛
• اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)؛
• اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب.

نشانه‌های دندان قروچه کودک در خواب

• آسیب‌دیدگی دندان‌ها:دندان کودک دچار این عارضه در معرض شکستگی و پوسیدگی است.
• حساسیت دندان‌ها:این کودکان به سردی یا گرمی غذا و نوشیدنی حساسیت بیشتری نشان می‌دهند.
• درد فکیاسردرد ناگهانی:فشار مداوم ناشی از به‌هم‌فشردن دندان‌ها می‌تواند موجب سردرد، فک‌درد و گاهی اوقات صدای تق‌مانند فک کودک شود.

درمان دندان قروچه کودکان

۱. استفاده از محافظ پلاستیکی نایت گارد

دندان‌پزشک معمولا برای جلوگیری از دندان قروچه کودک استفاده از محافظ پلاستیکی نایت گارد را توصیه می‌کند. این محافظ روی دندان‌های بالا یا پایین قرار می‌گیرد و علاوه بر محافظت از مینای دندان در برابر اصطکاک، موقعیت فک را اصلاح می‌کند. این آتل موقت اگرچه دندان قروچه را کاملا از بین نمی‌برد، جلوی عود علائم و آسیب‌های بعدی را می‌گیرد.

۲. آرام‌سازی و تسکین استرس

تأثیر آرام‌سازی و تسکین استرس بر کاهش دندان قروچه باورکردنی نیست. با فرزند خود درباره اتفاقات ناراحت‌کننده و استرس‌زای زندگی صحبت کنید و به او اطمینان واعتمادبه‌نفسبدهید. می‌توانید برای حمایت بیشتر با یک متخصص بهداشت روان یا حتی مشاور مدرسه تماس بگیرید و از راهنمایی‌های آنها استفاده کنید. بهبود کیفیت خواب و رسیدگی به ریشه‌های استرس می‌تواند تا حد زیادی این عارضه را مهار کند.

۳. تنظیم روال قبل از خواب

دندان قروچه شبانه کودک ارتباط تنگاتنگی با کیفیت خواب او دارد. شما می‌توانید با اطمینان از تاریک و ساکت‌بودن اتاق کودک، اعمال محدودیت زمانی برای استفاده از لوازم الکترونیکی و یک رژیم غذایی مغذی با کمترین میزان قند افزودنی، خواب فرزندتان را بهبود ببخشید. همچنین تنظیم یک روال آرام‌سازی قبل از خواب می‌تواند زمینه خواب سالم و امن را برای کودک فراهم کند. چند نمونه از فعالیت‌های آرامش‌بخش قبل از خواب عبارت‌اند از:

• صرف یک میان‌وعده مغذی؛
• مسواک ودهان‌شویه؛
• دوش آب گرم؛
• چند دقیقه آغوش و نوازش؛
• خواندن قصه شبانه؛
• پخش موسیقی ملایم.

۴. مهار علائم

گاهی اوقات شل‌کردن عضلات فک کودک به‌تنهایی شدت این معضل آزاردهنده را کمتر می‌کند. این روش‌ها را امتحان کنید:

• برای تسکین درد فک و دندان‌ها از کمپرس سرد یا گرم استفاده کنید؛
• کودک را به نوشیدن آب تشویق کنید؛
• غذاهای سفت و آدامس را از رژیم غذایی کودک حذف کنید؛
• از پزشک متخصص درباره تمرینات کششی و تکنیک‌های ماساژ مؤثر بپرسید.

۵. مصرف دارو

طبق برخی شواهد، مصرف داروهایهومیوپاتیدندان قروچه کودک در خواب را آرام می‌کند. البته هنوز برای ارزیابی اثربخشی و عوارض جانبی احتمالی آن بهتحقیقات بیشتری نیاز است. همیشه قبل از شروع مصرف داروهای جدید با پزشک متخصص مشورت کنید و درباره عوارض جانبی احتمالی بپرسید تا از بیشتربودن اثرات مثبت از خطرات احتمالی مطمئن باشید.

زمان مراجعه به پزشک برای دندان قروچه

به‌محض مشاهده اولین علائم دندان قروچه مانند افزایش حساسیت دهان و دندان، درد فک، سردرد صبحگاهی یا صداهای خرخر شبانه باید با دندان‌پزشک یا متخصص اطفال صحبت کنید. اگر کودک عزیزتان در طول روز علائم خواب‌آلودگی دارد و در شب از بی‌خوابی رنج می‌برد، هرچه سریع‌تر این مسئله را با پزشک متخصص در میان بگذارید.

کلام آخر

اگر به‌تازگی متوجه دندان قروچه کودک دلبندتان در خواب شده‌اید، حق می‌دهیم ناراحت و نگران دنبال راه چاره باشید. اما باید بدانید این عارضه به‌خودی‌خود خطرناک نیست و اگر بتوانید جلوی ساییدن و فشردن مداوم دندان‌ها به هم را بگیرید، عملا جلوی بسیاری از عوارض احتمالی آن مثل درد فک و آسیب‌دیدگی دندان را گرفته‌اید. امیدواریم در این مقاله به تمام سوالات‌تان درباره علل و روش‌های درمان دندان قروچه در کودکان پاسخ داده باشیم.

اگر کودک دلبندتان یا یکی از آشنایان شما به این عارضه دچار است و تجربه‌ای در این زمینه دارید، حتما اطلاعات ارزشمندتان را با ما و همراهان ما در میان بگذارید.